Page 36 - STAV broj 359

DRUŠTVO

te ustvrdio da su mutezilije oni koji su prava to što postoji jaz između islam- muslimane čine bukvalističkim licemje-
zastupali “teistički racionalizam koji skih pravnih nauka i zapadnog kon- rima koji ne razumiju suštinu moralnih
traži harmoniju između vjere i razu- cepta ljudskih prava. Svi napori da se odredbi vlastite vjere te su stoga sklo-
ma kao nezavisnim izvorima znanja”, taj jaz premosti reformom zaustavlje- ne onome što se kod nas kolokvijalno
dok su hanbelizam i ešarizam ustvari ni su nailaskom nepremostivog zida u naziva “malograđanskim moralom”.
ništa drugo već strožija i blaža verzija obliku odbranaškog pozivanja tradici- Akyol se služi anegdotama iz odgoja
“fideizma”. Termin “fideizam” Akyol onalnih muslimana na Kur’an i hadis. vlastite djece kako bi ustvrdio da su
tumači kao “vjera kojoj ne treba racio- Svjestan ove prepreke, Aykol bi da na- današnji muslimani infantilni jer vje-
nalno opravdanje (utemeljenje)”, tačnije novo tumači zašto se u Kur’anu i ha- ruju po principu “uradite tako i tako jer
doktrinu gdje je “vjera arbitar razumu i disu nešto dozvoljava i zabranjuje, on vam se kaže”, bez istinskog shvatanja o
svim njegovim pretenzijama”. On tvrdi bi da traži kontekst, pozadinu, namje- dobru i zlu. Akyol to naziva “komand-
i da konzervativni učenjaci zagovara- ru, neka nova značenja i shvatanja. nom teorijom” te misli da bi se, umjesto
ju “vojničku poslušnost” vjernika koja Ponajviše od svega Akyol tvrdi da je toga, muslimani trebali vjerski odgajati
funkcionira na principu “čujemo i po- kontekst vremena Objave drugačiji po onome što on naziva teorijom “etič-
koravamo se, razumjeli ili ne” bez pi- od današnjeg konteksta pa nam stoga kog objektivizma”. U suštini, to je po-
tanja “kako i zašto” te da je to već dugo trebaju i drugačija, osavremenjena tu- novna optužba za slijepo slijeđenje bez
“muslimanski mainstream”. Za Akyola mačenja. Kako bi razlikovali dobro od razumijevanja, a što je opet samo uvod
je sve izneseno dokaz kako postoji i po- zla, Akyol poziva da se muslimani, po- u Akyolovo otvaranje dileme antičke fi-
stojala je “alternativna bogobojaznost” red vjerskih tekstova, koriste i vlasti- lozofije koja se bavila time da li je neka
u islamu, ona bogobojaznost koju valjda tim “razumskim kapacitetima”. Time stvar, pojava, radnja, fenomen itd. dobar
on propovijeda, a koja je cijenila razum Akyol još jednom pokušava argumen- ili loš isključivo zato što tako Bog kaže
ne samo kao način da se ljudi dovedu tirati svoju tezu o zatvorenim musli- ili je i samo po sebi takvo, tačnije da li
u islam već i kao mehanizam kojim bi manskim umovima koji tradicionalne postoji “objektivni” moral i moralni
muslimani “razmišljali standardi mimo Boga i Božijih naredbi.
kritički”. Akyol se koristi i tumačenjem kur’an-
skog termina mar’uf, zastupajući mi-
AKJOLIJSKI MEZHEB šljenje da on označava “znanje”, a ne
Akyol nadalje tvrdi “dobro”, pozivajući se na Kevina Re-
da je teologija, ili ke- inharta da se “u Kur’anu podrazumi-
lam, kod sunija toliko jeva da postoji i ono dobro koje nije
marginalizirana da je navedeno u objavama, ali je svima
praktično zamrla te da je znano”. Krajnje skandalozno, Akyol
došlo do potpune domi- se upušta i u tumačenje “moralnih
nacije fikha. Današnja lekcija” poznatog događaja s poslani-
islamska kultura jeste kom Ibrahimom i njegovim sinom. U
kultura legalizma, tvr- namjeri da reinterpretira ovaj događaj
di Akyol, kultura koja u skladu sa školom “etičkog objekti-
se fokusira isključivo vizma”, Akyol, pozivajući se ovaj put
na ispravno ponašanje na Abda al-Jabbara i Ibn Arebija, na-
umjesto ispravno vjero- vodi kako poslušnost Ibrahima i njego-
vanje. Ovakve optužbe vog sina Bogu nije iskušana naredbom
za potenciranje “forme da žrtvuje vlastitog sina (jer to bi po
nad suštinom” nisu ni- ljudskom shvatanju bilo nepravedno,
šta novo i uobičajene su a Bog nije nepravedan), već je ustva-
za one koji bi da se po- ri Ibrahim pogrešno protumačio san.
stižu deredže, otkriva- Ovakva reinterpretacija služi Akyolu
ju perde i duhovno se da napadne na ešarijsku doktrinu, op-
uzdižu van okvira šeri- tužujući je da je prihvatila “nasumičnog
jata, ali je sasvim nova Boga”, onog Boga čija je pravda često
jedna zamjerka koju neshvatljiva ljudskom razumu i rezonu,
upućuje Akyol. On nai- Boga čija se odredba ne samo može uči-
me smatra da je osnov- niti nepravednom ljudima već je ljud-
ni problem islamskog skom rezonu “objektivno nepravedna”.
Naravno, Akyol takvom “fatalizmu”,
koji je za njega ništa drugo već eša-
rijsko bježanje od bavljenja
“problemom postojanja
zla” pretpostavlja “etički
objektivizam” mutezeli-
ja, a čime se još jednom
postavlja pitanje izuzetne
problematičnosti promovi-
ranja ove knjige od oso-
ba školovanih u sistemu
islamskih institucija u

36 21/1/2022 STAV