Page 118 - Türkiye için Milli Strateji

n O RTA ASYA, KAFKASYA VE "K›Z›L ELMA" n

Dünyan›n Basra Körfezi'nden sonra ikinci en büyük petrol yataklar›na
sahip bölgesi ise Hazar Denizi Havza's›d›r. Hatta baz›lar›na göre havza
Basra Körfezi ile eflit rezerve sahiptir. 1 7 So¤uk Savafl zaman›nda SSCB
Azerbaycan'dan ve Kazakistan'dan ald›¤› petrolü iflledikten sonra tekrar
dünya fiyatlar›ndan bu ülkelere geri sat›yordu. Kuveyt Azerbaycan'›n yar›-
s› kadar olan petrol geliriyle dünyan›n en zengin ülkesi iken, Azerbay-
can'›n geri kalm›fl ülkeler aras›nda olmas›n›n nedeni budur. 1 8
So¤uk Savafl bitti¤inde ise, Azerbaycan ve eskiden SSCB'nin siyasi ve
ekonomik nüfuz alan› içinde olan di¤er bölge ülkeleri sahip olduklar› kay-
naklar› dünya pazarlar›na ç›kararak, Rus emperyalizminin tahrip etti¤i
ekonomilerini düzeltmek amac›n› güttüler.
Amerika da SSCB'nin çözülmesi ard›ndan bölgeyle yak›n temas içine
g i r m i fl t i r. Her y›l büyük art›fl gösteren dünya petrol talebinin karfl›lanma-
s›nda Irak ve ‹ran rezervlerinin kullan›lmas›na karfl› ç›kan Amerika, Orta
Asya petrollerinin ise Basra Körfezi petrollerine ilave ve alternatif bir kay-
nak olmas›n› planlamaktad›r. Özellikle Ortado¤u'nun istikrars›z yap›s›
ABD'nin elinin alt›nda her zaman için sa¤lam bir petrol kayna¤› daha ol-
mas›n› gere k t i r m e k t e d i r.
Nitekim Amerikal› petrol flirketleri bölgede petrol arama ve ç›karma yö-
nünde Ruslar'la anlaflmalar yapmaktad›r. Böyle bir ekonomik potansiyel
ABD'nin vaz geçemeyece¤i bir kaynakt›r. Exxon Corp. ve üç orta¤›n›n Rus-
ya'n›n do¤usunda 15 milyar dolarl›k petrol ve gaz projelerine bafllamalar›
iyi bir örnektir. Amerikan flirketlerin özellikle Sibirya'da keflfedilen yeni
p e t rol ve do¤algaz yataklar›n›n iflletilmesine yönelik büyük yat›r›m pro j e-
leri vard › r. ABD'nin Rusya ile herhangi bir gerginli¤e girmesi, olas› pro j e-
1 9
lerin ask›ya al›nmas›na neden olacakt›r. Bu da Washington'›n Amerikan
p e t rol flirketleri taraf›ndan s›k›flt›r›lmas› demektir. Böyle bir durumu her
halde hiç bir Amerikan baflkan› tercih etmez.
Hazar Denizi Havzas›'nda 50 milyar varillik petrol rezervi oldu¤u tah-
min edilmektedir. Kazakistan'›n Tengiz bölgesi ise 9 milyar varillik re z e r v
aç›s›ndan dünya s›ralamas›nda onuncu s›ray› almaktad›r. Bölgedeki tüm
bu petrol potansiyelinin, d›fl dünyaya, yani Akdeniz'e tafl›nmas› içinse üç
olas› seçenek vard › r.
• P e t rol hatt›n›n ‹ran üzerinden geçmesi: Bu olas›l›k ABD taraf›ndan
kabul göre m e m e k t e d i r. Çünkü ABD "terör merkezi" olarak tan›mlad›¤›

107