Page 120 - Türkiye için Milli Strateji

n O RTA ASYA, KAFKASYA VE "K›Z›L ELMA" n

f›ndan da izlenmiflti. Hayrettin Uzun'a göre Türk tezi, petrolün Akdeniz'e
a k › t › l m a s › d › r. Bakü-Supsa hatt›n› savunmak, petrolün Karadeniz'e getiril-
mesinin bir baflka yoludur ve sonuçta kendi tezimizle çeliflen bir duru m-
d u r. Bakü-Supsa hatt› üzerinde yo¤unlaflmak Türk taraf›na Bakü-Ceyhan
ana petrol hatt›n› kazand›rmayaca¤› gibi onun aleyhinde olacakt›r. Nite-
kim Emre Gönensay'›n savundu¤u ve basiretsiz olarak tan›mlanabilecek
olan Süpha hatt›n›n inflas› fikrinin hatal› oldu¤u ortaya ç›km›flt›r. Rusya
Azerbaycan ile imzalad›¤› antlaflmayla, 5 milyon ton olaca¤› hesap edilen
erken üretim petrolünün tümünün Rusya üzerinden tafl›nmas› ve Novo-
rossisk liman›na sevk edilmesi kararlaflt›r›ld›. Böylece Bakü-Supsa hatt›n›n
ekonomik olarak varolma nedeni kalmam›fl oldu.
Bu arada Rusya ve Kazakistan aras›ndaki imzalanan antlaflmayla Kazak
p e t rolleri Novorossisk liman›na getirilecek. Bu petrolün Bo¤azlar'dan geç-
mesi demek ki, bu da Ankara ve Moskova aras›nda bafll› bafl›na büyük bir
anlaflmazl›k konusu do¤uru y o r.
Devlet-i Ali'den bu yana Moskova ile ‹stanbul aras›nda çekiflme konusu
olan Bo¤azlar, bir kez daha iki baflkent aras›ndaki bir çat›flman›n merkezi
o l u y o r.

Bo¤azlar Sorunu
Bo¤azlar›n bugünkü durumunu belirleyen sözleflme 20 Temmuz 1936
y›l›nda imzalanm›flt›r. Sözkonusu Montreux Konvansiyonu'yla Bo¤azlar'›n
egemenli¤i Türkiye'ye b›rak›lm›flt›r; ama ticaret gemilerine bayra¤› ve yü-
kü ne olursa olsun bar›fl zaman›nda gündüz ve gece serbestçe geçebilme
serbestisi sa¤lanm›flt›r.
Ancak 1936 y›l›nda makul ölçülerde olan bo¤az trafi¤i, giderek büyüye-
rek tehlikeli boyutlara varm›flt›r. Bo¤azlar'dan geçen ticaret gemilerinin y›l-
l›k toplam tonitosu 1960'ta 28.7 milyon ton iken, 1970'te 63.6 milyon ton,
1980'de 139.8 ve 1989'da 160.6 milyon tona ç›km›flt›r. 2 0
Öte yanda ‹stanbul Bo¤az›'nda y›lda 30.000 dolay›nda Türk ve yabanc›
bayrakl› gemi transit geçifl yaparken, buna ek olarak Asya ve Av rupa sahil-
leri aras›nda deniz otobüsleri, dolmufl ve vapurlar 1.400 sefer yapmaktad›r.
Bu yo¤un trafik nedeniyle 1983-1993 y›llar› aras›nda 167 önemli kaza oldu-
¤unu da unutmamak gere k i r. Ayr›ca 1988 y›l›ndan sonra y›ll›k kaza oran›
da % 35 artm›flt›r. 2 1

109