Page 29 - Gizli El Bosna'da

SIRP VAHfiET‹N‹N TAR‹H‹ 27

Eski Ahit'i kutsal bir kaynak olarak tan›m›yorlar, yaln›zca Yeni Ahit'i (‹ncil) be-
nimsiyorlard›. 1
1180-1463 y›llar› aras›nda hüküm süren Bosna Krall›¤›'na ba¤l› olan Bos-
na Kilisesi, Osmanl› fetihlerinden önce iflte böyle bir inanc›n mirasç›s›yd›. Haç'›
tan›mayan ve -ayn› Kuran'da haber verildi¤i gibi- Hz. ‹sa'n›n gerçekte çarm›-
ha gerilmedi¤ine inanan bu H›ristiyanlar, Devlet-i Al-i'nin gelifliyle birlikte,
gruplar halinde ‹slam'› kabullenmeye bafllad›lar.
Bosna'n›n ‹slamlaflmas›, devlet bask›s› ile de¤il, gönüllü olarak gerçek-
leflti. Osmanl› yönetiminin vergi toplamak için tuttu¤u "defter"lere bak›ld›¤›n-
da, Bosnal›lar›n ‹slam'› uzun bir süreç sonucunda benimsedikleri görülür.
1468-69 y›llar›nda tutulan defterler, ‹slam'›n henüz oldukça az say›da Bosnal›
taraf›ndan benimsendi¤ini göstermektedir; orta Bosna'daki 37.125 H›ristiyan
haneye karfl›l›k, yaln›zca 332 Müslüman hane vard›r. 1485'te Sancak'ta tutulan
bir defter ise, ‹slam'›n kök salmaya bafllad›¤›n› göstermektedir: H›ristiyan
30.552 haneye ve 2.491 dul ve bekara karfl›, Müslüman 4.134 hane ve 1.064 be-
kar vard›r. Bunu izleyen dört on y›l boyunca, ‹slamlaflma artarak devam et-
mifltir. 1520'deki defterler, Sancak ve Bosna'da toplam 98.095 H›ristiyan hane-
ye karfl› 84.675 Müslüman hanenin varl›¤›n› göstermektedir. Balkan uzman›
Noel Malcolm'un vurgulad›¤› gibi, Bosna'ya d›flardan ciddi bir Müslüman gö-
çü yaflanmad›¤›na göre, bu rakamlar din de¤ifltiren Bosnal›lar› göstermekte-
dir. 1509 y›l›nda Hersek'teki bir Ortodoks rahibin tuttu¤u notlar, "çok say›da
Ortodoksun gönüllü olarak ‹slam'› kabullendi¤ini" belirtmektedir. 2
17. yüzy›la gelindi¤inde ise art›k Müslüman nüfus H›ristiyanlar› aflma-
ya bafllar. 1626 y›l›nda Bosna'y› ziyaret eden bir gözlemci, ülkedeki Katolik sa-
y›s›n›n 250 bin civar›nda gezindi¤ini, Müslüman nüfusun ise H›ristiyanlar›n
toplam›ndan daha fazla oldu¤unu yazar. 1624'de Bosna'y› dolaflan Arnavut ra-
hip Peter Masarechi ise, ayr›nt›l› bir rapor haz›rlayarak ülkede; 150 bin Kato-
lik, 75 bin Ortodoks ve 450 bin Müslüman yaflad›¤›n› bildirmifltir. Nüfus kü-
tüklerinde "‹van'›n o¤lu Ferhad" ya da "Mihailo'nun o¤lu Hasan" gibi isimler
göze çarpar. 3
‹slamlaflma, Osmanl› bask›s› ile gerçekleflmifl de¤ildir. Osmanl›, farkl›
dini cemaatlerin birarada yaflamas›n› sa¤layan "millet" sistemini uygulamakta
ve dolay›s›yla fethetti¤i ülkelerdeki halklar› din konusunda serbest b›rakmak-
tad›r. Buna karfl›n, baz›lar›, Bosnal›lar›n ‹slamlaflmas›n› ekonomik nedenlere
ba¤lam›fllard›r. Balkan uzman› Noel Malcolm'a göre bu da yanl›flt›r; çünkü
"Osmanl› toplumunda zengin olmak için Müslüman olmak gerekmemekte-
dir". 4
‹slamlaflma, k›rsal alana göre flehirlerde çok daha h›zl› ve genifl kapsam-
l› bir biçimde gerçekleflmifltir. Bu nedenle, Bosna-Hersek'teki Müslümanlar,