Page 31 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

Gouevn tuproq namligini o'lchagichi

Gouevn tuproq namligini o'lchagich faqat tuproq
namligini tekshirish uchun mo'ljallangan, asosiy model
barqaror ishlaydi. Tuproq yuzasiga ulang va o'qing,

tezkor javob va oson o'qish. O’lchagichni uzunligi 7,7
dyuym, ildiz darajasida suvni o'lchash uchun maxsus
mo'ljallangan. Har qanday o'simlikda, hatto katta

idishdagi o'simliklarda foydalanish uchun. Gouevn qulay
partativ o’lchagich, batareyalar yoki elektr quvvati talab
qilinmaydi. Partativ o’lchagichni sinovdan o'tkazmoqchi

bo'lgangiz unin tuproq maydoniga joylashtiring va darhol
aniq ko'rsatkichlarni oling.

8-rasm. Vlagomerlar TDR-150, TDR-300, TDR-350, МС-7828 SOIL, Extech
MO750, Gouevn

Mustaqil ishlash uchun savollar:

1. Tuproqning nam sig‘imi nima va u necha turga bo‘linadi?
2. Tuproqdagi foydali namning umumiy miqdori qanday hisoblanadi?
3. Tuproqdagi namlik zahirasi o‘simliklarga va dala ishlariga qanday ta’sir
ko‘rsatadi?
4. Tuproq namligini neytron usulida aniqlash nimaga asoslangan?

TUPROQNING NAM SIG’IMINI ANIQLASH USULLARI

Kapillyar nam sig‘imi (KNS) ni aniqlash, odatda, dala va laboratoriya
sharoitida olib boriladi. Laboratoriyada KNS quyidagi usulda aniqlanadi. Balandligi
20-25 sm, diametri 2,0-2,5 sm bo‘lgan shisha naylar olinib, bir tomoni batist yoki
doka bilan berkitiladi. So‘ngra maydalangan va teshiklari 1 mm li elakchalardan
to‘ldiriladi va oldindan tayyorlangan suv bilan to‘ldirilgan kristalizator (idish)ga tik
qilib qo‘yiladi (buning uchun maxsus shtativ o‘rnatilishi lozim). Suv nayning pastki
qismidan kapillyar ko‘tarilish orqali uning yuqorigi qismi tomon harakatlanadi.
Kuzatish naylarga solingan tuproqning ustki qismiga suv chiqquncha davom etadi
(suv pardalari natijasida tuproqning ustki qismi yaltiraydi). Mavjud kapillyarlarni suv
bilan maksimal to‘yinishini ta’minlash maqsadida kuzatish yana 2-3 soat davom
ettiriladi. Shundan so‘ng kapillyar nam sig‘imini aniqlash termik uslub yordamida
olib boriladi (gigroskopik namlikni aniqlash usuliga qaralsin).
To‘liq nam sig‘imi (TNS) ni aniqlashni KNS aniqlangan naylarda davom
ettirish mumkin. Buning uchun KNS aniqlash o‘rtacha namuna olingandan so‘ng shu