Page 34 - YARMUHAMMEDOV J. DORIVOR_O’SIMLIKLAR_FLORASI_VA_SISTEMATIKASI_FANIDAN

panjasimon – o‘yma yoki qirqma, oddiy (ba’zilarida murakkab). Gullari ikki
jinsli, ko‘pchilik turlarida to‘g‘ri (akti-nomorf), ayrim turlarida qiyshiq (zigo-

morf). Gulqo‘rg‘oni oddiy yoki qo‘shqavat. Sallagul (Paeonia), suvyig‘ar
(Aquilegia), parpi (Aconitum), isfarak (Delphinium), ayiktovon (Ranunculus)
kabi turkumlarga mansub o‘simliklarning gulkosasi, ko‘pchilik turlarida esa
gultojlari ham besh bargli. Aksariyat turlarida changchi va urug‘chilar ko‘p.

Mevalari – bargak yoki yong‘oqcha, kamdan-kam hollarda ko‘sakcha shaklida.
Ayiqtovondoshlarning 1500 ga yaqin turi bor. Tropik zonadan boshlab
shimolidagi barcha mintaqalarda uchraydi. Markaziy Osiyoda 200 dan ziyod turi

(25 turkumi) bor. O‘zbekistonda Ayiqtovondoshlarning ayiqtovon, isfarak,
pufanak (Anemone), adonis (Adonis), suvyig‘ar kabi turkumlariga mansub juda
ko‘p turlari o‘sadi. Ba’zilari, sallagul, isfarak, suvyig‘ar xushmanzara o‘simlik,

ayrimlari esa, adonis, ayiqtovon, parpilar dorivor o‘simlik. Oilaning ayiqtovon,
parpi singari turkumlariga mansub turlarning tarkibida zaharli moddalar (alkaloid
va glikozidlar) bor. Shu sababli bundan o‘simliklar o‘sgan o‘tloqlarda mol boqish

xavfli.
Ishning borishi
Tegishli miqdordagi ko‘rgazmali qurol еtarli darajada bo‘lmagan taqdirda,

gerbariy materiallaridan, mavjud rasm va jadvallardan foydalaniladi.
O‘simlikning tuzilishi to‘liq o‘rganilgach, uning alohida qismlarining
(novdasi, bargi, guli) surati va gul diagrammasi chiziladi va nihoyat o‘simlikning

qisqa va aniq tavsifi beriladi.

10-rasm 11-rasm.

Nazorat uchun savollar:

34