Page 391 - Tiếng Việt Tuyệt Vời

Tiếng Việt Tuyệt-Vời Đỗ Quang-Vinh

2- Xét về mặt ngữ pháp:

a.- Về các loại từ:

(1) Phân biệt tĩnh với động: Người ta nói: con
người, con vật, con sông, con thuyền, con đò, con đường,
con suốt, con dao phân biệt với những sự vật không cử động
như cái xiên, cái kéo, cái thớt, cái nghiêng v.v... Cho nên
"con" khác với "cái" là vậy.
Chẳng tham ruộng cả ao liền,
Tham vì cái bút, cái nghiên anh đồ.
Ở đây có sự phân biệt tỉ mỉ hơn, khác với con dao, cái kéo
tuy cũng là vật xử dụng chuyển động, song con dao chuyển
động nhiều hơn, người làm bếp có thể lăn lộn, sắp ngửa con
dao trên cái thớt bất động, không như cái kéo chỉ đi theo
một đường đã vạch. Cho nên không gọi con kéo, con bút là
thế. Thực ra cái bút lông mà nhà nho vẫn chấm mực trong
nghiên bút làm bằng ngọn trúc, nên thường gọi là cây bút,
hoặc cho văn vẻ gọi là ngọn bút lông; ở đây khi nói cái
nghiên cái bút còn hàm ý nói tổng quát về vấn đề văn
chương chữ nghĩa như đã đề cập nơi chương 2 bàn về mạo
từ "cái" trong câu tục ngữ "cái răng, cái tóc là gốc con
người" hay câu ca dao:
- Ai ơi chớ lấy Kẻ La,
Cái dưa thì khú, cái cà thì thâm.

(2) Phân biệt giống đực và giống cái không có
trung tính: Điều hợp lý là sự phân biệt giống chỉ áp dụng
cho sinh vật mà thôi. Tên đệm của đàn ông con trai thì lót
chữ Văn, của đàn bà con gái thì lót chữ Thị. Chỉ chung thi
phân biệt con Hĩm, cái Tũn với thằng Cu, thằng Đấy. Cho
nên cha còn gọi là Bố và Cái còn gọi chỉ người mẹ như người

390