Page 439 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn IV: Kinh teá  439

CHƯƠNG IV
THƯƠNG MẠI - DỊCH VỤ

I. Thương mại - dịch vụ
1. Thương nghiệp trên địa bàn Quảng Yên trước năm 1955

Thông qua các hiện vật có niên đại cách ngày nay khoảng 2.000 - 3.500 năm được
khai quật tại di chỉ Đầu Rằm của thị xã Quảng Yên, các nhà khảo cổ học cho rằng, cư
dân nơi đây đã có mối liên hệ về giao lưu kinh tế, văn hóa giữa các cộng đồng người cư
trú tại những điểm khác nhau trong khu vực. Đó là sự xuất hiện của đồ gốm Phùng
Nguyên trong tầng văn hóa giai đoạn sớm của di chỉ Đầu Rằm. Tuy số lượng rất ít
nhưng theo các nhà khảo cổ đây chính là những vật phẩm trao đổi của cư dân Đầu Rằm
với cư dân vùng châu thổ Sông Hồng mà đại diện là cư dân giai đoạn muộn của văn hóa
Phùng Nguyên .
(1)
Từ thời Nhà Lý đến thời Nhà Hậu Lê, do nằm trong tuyến giao thương của khu vực
Đông Bắc Việt Nam với các cảng thị vùng Đông Nam Trung Quốc, Quảng Yên cùng
thương cảng Vân Đồn giữ vị trí quan trọng trong các mối bang giao, giao lưu kinh tế
trong lịch sử của quốc gia Đại Việt. Đây là nơi diễn ra các hoạt động giao thương buôn
bán giữa các quốc gia trong khu vực như Srivijaya (Tam Phật Tề) , Champa, Xiêm La...
(2)
Điều đáng chú ý, ở bến Giang, đường Hạc Hoàng Tân cách Quảng Yên chừng 8 km về
phía Đông, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy nhiều dấu tích của các bến hàng hóa quan
trọng trong hệ thống thương cảng Vân Đồn vào các thời Lý - Trần - Lê . Điều này cho
(3)
thấy, Quảng Yên trong lịch sử không chỉ là nơi có vai trò quan trọng trong việc phòng
thủ trước nguy cơ xâm lược từ các triều đại phong kiến phương Bắc mà còn có vị trí địa
kinh tế trọng yếu đối với sự phát triển của quốc gia Đại Việt.
Đến thế kỷ XVII, dù không phải là địa bàn hoạt động thường xuyên của người phương
Tây nhưng nơi đây vẫn thu hút được sự quan tâm nhất định của các thế lực thương mại
và truyền giáo phương Tây. Ngay từ nửa đầu thế kỷ XVII, Công ty Đông Ấn Hà Lan
đã dành sự quan tâm đặc biệt để tìm hiểu tiềm năng thương mại của xứ Yên Quảng
và vùng Đông Bắc của Đàng Ngoài nhằm thiết lập thương điếm, giao lưu buôn bán với
Trung Hoa. Ngoài Công ty Đông Ấn Hà Lan, Công ty Đông Ấn của Anh cũng đặc biệt
quan tâm đến vị trí địa kinh tế của khu vực Đông Bắc nói chung và Yên Quảng nói
riêng. Người Anh từng nhiều lần ngỏ ý xin triều đình Lê - Trịnh cho phép buôn bán với
Trung Hoa ở đây. Tuy nhiên, vì những vấn đề bất ổn ở miền biên viễn và sự cảnh giác
của triều đình Lê - Trịnh với sự hiện diện của thương nhân ngoại quốc mà tiềm năng
thương mại của vùng Quảng Yên không được khai thác triệt để trong thế kỷ XVII .
(4)
(1) Phạm Thị Ninh, Trịnh Sinh, Trịnh Hoàng Hiệp: “Báo cáo khai quật di chỉ Đầu Rằm (Quảng Ninh)
năm 1998”, Khảo cổ học vùng Duyên hải Đông Bắc Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2005, tr.139.
(2) Srivijaya hay Tam Phật Tề là quốc gia cổ tồn tại ở miền Đông Sumatra, bán bảo Malay và một phần
đảo Borneo và Java.
(3) Lê Đồng Sơn (Chủ biên): “Quảng Yên, trung tâm văn hóa vùng Đông Bắc trong lịch sử”, Đô thị
Quảng Yên, truyền thống và định hướng phát triển, sđd, tr.132.
(4) Hoàng Anh Tuấn: “Vùng Quảng Yên trong chiến lược thương mại của công ty Đông Ấn Hà Lan thế
kỷ XVII”, Đô thị Quảng Yên, truyền thống và định hướng phát triển, sđd, tr.69-84.