Page 436 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

436  Ñòa chí Quaûng Yeân

Sau khi xảm thuyền, người thợ tiến hành làm mui, buồm và cột buồm. Mui được làm
bằng tre hoặc nứa, cột buồm được làm từ gỗ hoặc cây tre to, buồm cánh dơi được làm
bằng vải và nhuộm đỏ bằng cây đâng cho đến khi vải có màu đỏ tươi. Cánh buồm được
liên kết với cột buồm bằng các dây chằng, dây mỵ, dây chân buồm...

Sau 2 - 3 tháng thi công trong điều kiện thời tiết thuận lợi, thuyền được bàn giao cho
chủ thuyền và chọn ngày lành tháng tốt làm lễ hạ thủy.

Nét đặc trưng riêng biệt và độc đáo của thuyền ba vách so với thuyền sản xuất tại các
địa phương khác là thuyền có thể chạy ngược nước, ngược gió với những nguyên lý cột
buồm riêng (còn gọi là vật buồm). Theo các nghệ nhân, khi chạy xuôi gió thì cột buồm
kiểu cánh tiên, khi chạy ngang gió thì cột buồm kiểu pha chằng, khi chạy ngược nước,

ngược gió thì cột vát, lúc này thuyền chạy theo hình chữ “Chi” (之).
Con thuyền ba vách không chỉ gắn với cuộc sống thường ngày của người dân Phong

Hải mà còn gắn với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Trong thời
kỳ chống thực dân Pháp, những chiếc thuyền ba vách cùng các tàu vận tải tham gia
phục vụ cách mạng. Đến những năm 1960, huyện Yên Hưng nhận được sự chỉ đạo của
Trung ương tăng cường phục vụ mở đường Hồ Chí Minh trên biển. Bốn hợp tác xã vận
tải là Đại Thành, Hồng Phong, Phong Hải, Bạch Đằng tham gia đóng tàu thuyền làm
nên tuyến vận tải lịch sử, đặc biệt là phục vụ chiến dịch VT5 năm 1968 chở lương thực,
bộ đội vào Nam đánh Mỹ.

Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và chính sách hạn chế đánh bắt gần bờ
của Nhà nước, người dân thường đóng tàu chạy bằng động cơ để đánh cá thay cho
thuyền ba vách nên số lượng đơn đặt tàu thuyền vỏ gỗ giảm dần. Để đáp ứng nhu
cầu của thị trường, bên cạnh đóng thuyền truyền thống, các thợ thuyền đã linh hoạt,

chuyển đổi mô hình sản xuất, kinh doanh, tham gia đóng tàu chạy máy thủy nhưng
vẫn sử dụng kỹ thuật và những điều kiêng kỵ trong đóng thuyền vỏ gỗ. Ngoài ra, một
số nghệ nhân còn sản xuất các sản phẩm lưu niệm như mô hình thuyền nan, thuyền
gỗ và được thị trường đón nhận. Hiện nay, trên địa bàn phường Phong Hải có nhiều gia
đình có từ 3 đời trở lên làm nghề truyền thống. Theo thời gian, nhiều thợ thuyền của
làng nghề đi định cư ở nhiều nơi trong và ngoài tỉnh, phát triển các lán đóng thuyền ở
Móng Cái, Vân Đồn, Hải Phòng... Với sự đặc biệt và tính thẩm mỹ của con thuyền ba
vách, nhiều mô hình thuyền được sử dụng để làm quà lưu niệm và trưng bày tại một
số địa điểm như: Bảo tàng Quảng Ninh, Trung tâm tiền sử Đông Nam Á, Vườn quốc

gia Cát Bà...
Ngày 17/11/2014, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số

2687/QĐ-UBND công nhận làng nghề đóng tàu, thuyền vỏ gỗ Cống Mương là làng
nghề truyền thống. Tháng 10/2022, nghệ nhân Lê Đức Chắn (khu 8, phường Phong
Hải) - người nắm giữ tri thức, kỹ năng đóng tàu, thuyền vỏ gỗ, thuyền ba vách được
Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân trong lĩnh vực di sản văn
hóa phi vật thể.