Page 678 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

678  Ñòa chí Quaûng Yeân

Từ Trung Quốc vào Việt Nam, Đạo giáo vẫn giữ hai phái là Đạo giáo thần tiên (thờ
Đức Ngọc Hoàng Thượng đế, Thái Thượng Lão Quân, thần Trấn Vũ (Huyền Vũ), Quan
Thánh Đế Quân) và Đạo giáo phù thủy. Bên cạnh đó, kết hợp với tín ngưỡng dân gian,
Đạo giáo còn thờ nhiều vị thần thánh khác của người Việt như Đức Thánh Trần, Mẫu
Liễu Hạnh, cùng với Tam Phủ, Tứ Phủ, cho thấy sự hòa quyện giữa Đạo giáo và tín
ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Tín ngưỡng thờ Mẫu cũng chứa đựng những yếu tố
huyền bí của Đạo giáo thông qua nghi lễ để thần linh “nhập đồng” ở các ông đồng, bà
đồng... Không chỉ hòa quyện với các tín ngưỡng dân gian, Đạo giáo còn có sự hòa hợp với
Phật giáo, biểu hiện ở việc trong chùa không chỉ có tượng Phật mà còn có tượng Thánh.
Ở Quảng Yên hiện nay không có đạo quán chuyên thờ thần linh Đạo giáo, tuy nhiên ở
các làng xã, ở một số đền, chùa, nhân dân kết hợp thờ thần, Phật với thờ Mẫu. Các thầy
bói, tướng số, bà đồng và những câu chuyện linh dị về các thầy phù thủy sai khiến âm
binh, trừ tà ma, yểm bùa chú... đến nay vẫn còn được lưu truyền trong dân gian.

4. Công giáo
Công giáo (còn gọi là Ki tô giáo hay Thiên Chúa giáo) được khởi phát từ vùng đất
Jerusalem thuộc Tây Á từ thế kỷ I, du nhập vào Việt Nam từ những thập niên đầu của
thế kỷ XVI do các giáo sĩ dòng Francisco của Bồ Đào Nha mà người đầu tiên giảng đạo
là nhà truyền giáo Inikhu .
(1)
Giữa thế kỷ XVI, cư dân vùng Quảng Yên lần đầu tiếp xúc với các nhà truyền giáo
phương Tây. Ngày 01/5/1583, đoàn thuyền của cha cố Diego de Orofesa ghé tới một
cửa biển ở Quảng Yên. Trong vùng lúc này giặc cướp quấy nhiễu nên thấy thuyền lạ,
dân chúng khua trống mõ, đem giáo mác ra đánh. Tới nơi, thấy các cha cố không giống
những kẻ cướp nên dân làng đối xử tử tế. Tuy nhiên, các linh mục bị buộc phải bỏ thuyền
lên ở tại một nhà tranh trên bờ, có tuần đinh canh gác, sau đó có lệnh đưa lên kinh đô
yết kiến Vua Mạc. Lúc ra khơi để vào cửa sông, thuyền gặp bão lớn, dạt vào đảo Hải
Nam, tất cả đều bị bắt dẫn lên Quảng Châu, sau đó được trả tự do .
(2)
Từ thế kỷ XVII, các tu sĩ người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha theo thuyền buôn tới
truyền giáo tại các xã Yên Trì, Đông Khê, Xuân Ninh, Trà Cổ, Hà Lai, Trạp Khê. Giai
đoạn này, số lượng giáo dân chưa nhiều, việc quản lý truyền giáo của chính quyền
chặt chẽ, là vùng xa trung tâm trong khi các tín ngưỡng dân gian, đạo Nho, đạo Phật,
đạo Lão đã ăn sâu trong đời sống tinh thần của nhân dân nên Công giáo không dễ
dàng phát triển.

Thế kỷ XIX, đạo Công giáo chính thức xây dựng được cơ sở tại làng Yên Trì (nay là xã
Hiệp Hòa, thị xã Quảng Yên). Theo truyền thuyết của làng Yên Trì, hồi đó trẻ con sinh
ra hay bị ma bắt (chết). Nhờ có ông Phan-xi-cô vào giảng đạo nên đuổi được ma. Ông
thường giảng đạo ở một đượng đất cao, dân làng ra đượng ấy (gọi là Đượng ông Thánh)
nghe giảng đạo. Ông còn chữa bệnh cho dân làng bằng cách cho uống “nước phép”. Từ

(1) Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục chép: “Gia tô theo sách dã lục thì tháng 3 năm
Nguyên Hoàng đời vua Lê Trang Tôn (1533) có một dương nhân là Inikhu đã đi đường biển để vào
giảng đạo Gia tô ở Ninh Cường, Quần Anh thuộc huyện Nam Chấn và làng Trà Lũ thuộc huyện Giao
Thủy...”. Năm 1533 được coi là mốc thời gian đánh dấu việc truyền bá Công giáo vào Việt Nam.
(2) Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh: Địa chí Quảng Ninh, tập 3, sđd, tr.588-589.