Page 40 - Microsoft Word - Tarmoq_texnologiyalari_O˘quv_qo˘llanma_2022

Buralma juftli telefon simi 4000 Gts chastotada bir sekundda br-yugi 1 kbayt

ma’lumotni uzata oladi. 100 MGts chastotali koaksial kabel shu vaqt ichida 10

Megabayt, 200 trln. Gts chastotali optik tolali kabel 1 gigabayt ma’lumotni uzata

oladi.

Liniyalarning tuzilishi: nuqtaga-nuqta va ko’p nuqtali.

Liniyalar tuzilishi, yoki Aloqa liniyalari orqali uzatishning ikki turi mavjud:

nuqtaga-nuqta va ko’p nuqtali.

- Nuqtaga-nuqta. Bu usulda ma’lumot junatuvchi va qabul kiluvchi qurilmalar

bevosita bir-biriga ulanadi. Masalan, terminal va markaziy kompyuter shunday

ulanadi. Bu xususiy(alohida foydalanuvchiga tegishli bo’lgan) ma’lumotni

saklangan xolda bitta qurilmadan ikkinchisiga uzatish usulidir. Bunaka liniya

jamoaviy yoki xususiy bo’lishi mumkin.

- Ko’p nuqtali. Bu yagona liniya bo’lib, bir nechta kommunikatsiya

qurilmalarini bitta kompyuterga ulaydi. Bunaqa liniyada, ko’pincha, bitta qurilma,

masalan, terminal, xoxlagan paytda ma’lumotni uzata(qabul qila) oladi.

Ketma-ket va parallel ulash.

Ma’lumot ikki xil usulda uzatiladi: ketma-ket va parallel signallar yigindisi

kurinishida.

- Ma’lumotni ketma-ket uzatish. Bu usulda bitlar bitta-bitta, biri ikkinchisida

keyin uzatiladi. Ketma-ket uzatish ko’pincha buralma juftli telefon liniyalari orqali

amalga oshiriladi. Bu usul ko’pgina liniyalarda, modemlar, sichkonchalarda xam

qo’llaniladi. Kompyuterga ulanuvchi modem kartasi(platasi) odatda ketma-ket

portga ulanadi.

- Ma’lumotni parallel uzatish. Bunday uzatishda ma’lumot qismlarga ajratilib,

bu qismlar alohida liniyalar orqali bir vaqtda uzatiladi. Parallel liniyalarda ketma-

ket liniyalarga nisbatan ma’lumot ancha tez uzatiladi. Ammo bu usulda kabel

uzunligi 15 fut(5 metr) gacha bulishi mumkin, xolos. Shuning uchun bu usulda

ma’lumot, masalan, protsessordan printerga uzatiladi.

3. Uzatish yo’nalishlari va rejimlari.

Ma’lumot oqimi yo’nalishlari: simpleks, yarim dupleks va to’liq dupleks.

Ikkita ma’lumot almashinish uchun ulangan kompyuterlar urtasida ma’lumot

39