Page 42 - Microsoft Word - Tarmoq_texnologiyalari_O˘quv_qo˘llanma_2022

olingan va maxsus boshqaruvchi bitlar(“qavslar”) bilan birga uzatiladi. Bu

“qavslar” xam boshlanish biti(start bit) va tuxtash biti(stop bit) lardan iborat.

Boshlanish biti baytni tashkil etuvchi birinchi bitdan oldin, tuxtash biti esa baytni

tashkil etuvchi oxirgi bitdan keyin “turadi”.

Ko’pgina shaxsiy kompyuterlarda bu usul qo’llaniladi, ammo bunda

ma’lumot uzatish tezligi nisbatan past. qisqa muddat ichida katta xajmdagi

ma’lumotni uzatish uchun albatta bu metod ancha noqulay. Bu usulning afzalliki

shundaki, ma’lumot junatuvchi axborotnip xoxlagan paytda junatishi mumkin.

- Sinxron ma’lumot uzatish. Asinxron uzatishdan farkli ularok sinxron

uzatishda ma’lumot boshlovchi va tugatuvchi bitlar orqali emas, balki ma’lumot

bloklari(baytlar yigindisi) uzatiladi. (“Sinxron” suzi kadimgi grekcha suz bo’lib,

“bir vaqtda” degan ma’noni bildiradi). Bunda boshlovchi va tugallovchi bitlar xar

bir bayt boshi va oxirida emas, balki xar bir blok (baytlar ketma-ketligi) boshi va

oxirida bo’ladi. Bu bitlarning vazifasi nafaqat bloklarni bir-biridan ajratib turish,

balki uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalardagi ichki soatlar vaqtini bir

xilligini(sinxron eanligini) nazorat qilishdan iborat.

Bu usul juda murakkab va qimmatga tushishi sababli shaxsiy kompyuterlarda

kam qo’llanilgan. Shunga qaramasdan, ba’zi modemlar kompyuter ketma-ket

portidan asinxron tarzda uzatilayotgan signallarni liniyaga sinxron signallar

shaklida uzata oladi.

4. Paketlar kommutatsiyasi. Multipleksirlash. Protokollar.

Paket - bu uzunligi (hajmi) fiksirlangan (qat’iy belgilangan) va uzatishga

muljallangan ma’lumot tuplamidir. Paketlar kommutatsiyasi - bu keng tarmoqlarda

(masalan, Internet) elektron xabarlarni paketlarga ajratib kerakli manzilga eng

qisqa yullar(marshrut yoki trafik) orqali junatishga asoslangan texnologiyadir.

(Keng tarmoq yoki WAN - bu katta xududga tarqalgan tarmoqdir). Bu

texnologiyaning afzalligi shundan iboratki u tarmoqdagi katta hajmdagi trafikdan

samarali foydalanishga imkon beradi. Bu ko’p sondagi foydalanuvchilarga

tarmoqni optimal ishlatishga imkon beradi va ancha mablag’ni xam tejaydi. Bu

metod ma’lumotlarni uzoq masofalarga(boshqa davlat va kit’alarga) uzatish uchun

41