Page 44 - Microsoft Word - Tarmoq_texnologiyalari_O˘quv_qo˘llanma_2022

kommunikatsiya liniyasiga meynfreym ma’lumotlarini uzatadi, xatolarni tuzatadi

va katta kompyuterga asosiy protsessor vaqtini kerakli hisob-kitoblarga sarflashga

imkon beradi. FEP ba’zan kommunikatsiya kontrollyori deb xam yuritiladi.

Protokollar: ma’lumot tuzatish qoidalari. Ushbu mavzuda berilgan texnik

ma’lumotlar oddiy foydalanuvchi uchun juda murakkab tuyulishi mumkin. Aslida

esa u kompyuter oldiga o’tirib kommunikatsiya liniyasi orqali biror xabarni

jo’natayotganligida uzatishga bog’liq ikir-chikirlar bilan qiziqmaydi. Ammo

mutaxassislar tarmoqni doimo kuzatib turishadi va protokollar deb ataluvchi

maxsus axborot almashinish koidalari bajarilishini nazorat qilib turishadi. Albatta

bu jarayon avtomatlashtirilgan, ammo ko’pincha inson ishtirokisiz xal etib

bo’lmaydigan muammolar ro’y berib turadi.

Protokol yoki kommunikatsiya protokoli - bu kommunikatsiya tarmoqlarida

turli standart va operatsion sistemalar platformasiga mos qurilma va programmalar

o’rtasida ma’lumot almashinish va ularni moslashtirish bo’yicha maxsus qoidalar

yigindisidir.

Protokollar kommunikatsion qurilma va programmalar ichiga joylashtirilgan.

Protokollar ma’lumot qanday qilib manzilga xatosiz yetib borishi, turli operatsion

sistemalar, turli standart va arxitekturadagi qurilmalar orasidagi moslikni va

ma’lumot uzatish tezligini ta’minlab turadi.

O’tmishda hamma qurilma va programmalarning ishlab chiqaruvchilari turli

standartlar bilan maxsulot ishlab chiqarishardi. Bu emas mos kelmaslik

muammosini keltirib chiqardi. Buning natijasida esa turli standartdagi programma

va qurilmalar urtasida ma’lumot almashinish juda murakkab bulardi. Yaqin

yillarda ko’p ishlab chiqaruvchilar yagona OSI (Open Systems Interconnection)

nomli protokollar asosida ishlashga qaror qilishdi. OSI - bu Xalqaro Standartlar

Tashkiloti (International Standard Organization) tomonidan qabul qilingan xalqaro

standart bo’lib, butun butun dunyo kompyuter kommunikatsiyasi uchun

protokollarni ushbu 7 darajasini belgilab qo’ydi:

1. Fizik protokol. Uzatish muhiti orqali bitlarning uzatilishini boshqaradi.

2. Bog’lovchi protokol. Bir uzeldan ikkinchi uzelga ma’lumot uzatilishini

ta’minlaydi.

43