Page 34 - LSDB xa Uy No

trong làng. Mỗi giáp phải cử tuần phiên (nam giới từ 18 - 50 tuổi) để
đảm nhiệm việc tuần phòng trong làng, thay đổi nhau theo thứ tự
đăng cai. Sinh hoạt hàng giáp đóng vai trò rất quan trọng đối với tâm
tư tình cảm và ý thức cộng đồng của Nhân dân Uy Nỗ. Trong giáp có
những quy định chung bắt buộc mọi thành viên phải tuân theo. Nếu
không tuân theo những quy định chung ấy, lập tức bị phạt vạ, tẩy
chay ra khỏi giáp, “truất ngoại” ra khỏi làng. Ngoài nghĩa vụ về đóng
góp, giáp sẽ đảm bảo cho mọi thành viên với đầy đủ các quyền lợi như
được phân phối ruộng công điền, được tham gia đời sống tâm linh của
cộng đồng (hội hè, đình đám), được tương trợ trong việc hiếu, hỷ...
Một chức năng chính của giáp là chăm lo mai táng người trong giáp
mình không lấy tiền. Khi một người trong giáp qua đời thì những
người trong giáp đó (trừ các cụ cao niên) phải đào huyệt, khiêng linh
cữu, hương án, trướng phúng và các việc trong đám tang.

Ngoài tổ chức phe giáp, các thôn làng trong xã còn là nơi quần
cư sinh sống của nhiều dòng họ. Bên cạnh sự phát triển của dân
địa phương gốc cũ thì dân “tứ xứ” cũng ngày một đông nhất là dân
Thanh Hóa, Nghệ An được nhà Lê - Trịnh khuyến khích đã đến vùng
Đông Ngàn khẩn hoang, phục hóa đồng ruộng bị bỏ hoang hóa trong
chiến tranh Lê - Mạc. Họ Hoàng, họ Đỗ, họ Bùi ở Uy Nỗ có nguồn gốc
từ Thanh Hóa, Nghệ An ra. Gia phả họ Đỗ có ghi:
“Trong Thanh họ Đỗ xẻ chi ra

Bát đạo phân chi thủy tổ ta ...”

Theo gia phả họ Đỗ ghi: Đã đến lập nghiệp ở Uy Nỗ hơn 300 năm
và dòng họ Đỗ đã có 12 đời sinh sống ở Uy Nỗ. Trong các dòng họ vai
trò của trưởng họ, trưởng chi là chủ trì, chủ tế trong các buổi tế tự,
chủ quản các công việc tu sửa từ đường, xây dựng mồ mả, giữ gìn
gia phả và những tài sản chung của dòng họ, xử lý các mâu thuẫn
trong nội tộc. Các dòng họ thường có ruộng họ, ít nhiều khác nhau,
chủ yếu do con cháu trong họ góp vào dưới hình thức cúng hậu. Hoa
lợi thu được từ số ruộng đất này được dùng vào các việc chung của
họ (giỗ chạp, sửa chữa nhà thờ, từ đường, xây mồ mả...). Từ sau cải
cách ruộng đất, hình thức ruộng họ không còn nữa. Ở làng còn có hội
tư văn là tổ chức của những người có học thức. Hội có sách ghi chép
những người học hành đỗ đạt qua các thời kỳ gọi là văn phả hội.
33