Page 21 - 27.9 Sách trai Cầu Vồng Yên thế

Giáp Hải, Nguyễn Giản Thanh; "cô trung" với nhà Lê như Đàm Thận Huy, Vũ

Duệ; theo Nguyễn như Đào Duy Từ; theo nhà Tây Sơn như Nguyễn Thưởng,
Ngô Thì Nhậm, đều được lịch sử công bằng đánh giá bởi vì họ đều là những con

người trong sáng cả về tâm hồn và hành động. Trong thời kỳ này huyện Tân

Yên cũng có nhiều nhân kiệt xuất hiện và con đường đi của họ cũng có khác
nhau, như các Quận công họ Dương và 4 tiến sĩ thì phù Mạc; các võ tướng họ

Giáp, họ Nguyễn thì phù Lê-Trịnh, thậm chí Dương Đình Tuấn đã phù Lê Chiêu

Thống, nhưng lịch sử đều đã công bằng phán xét, cái chính là họ đã phù ai là
phù đến cùng, không cơ hội, thậm chí cả tính mạng của họ cũng không hề tiếc.

Một điểm nổi lên nữa là: Tấm lòng của các ông đối với nhân dân, đối với
quê hương. Mặc dù đó là những ông quan một thời quyền cao chức trọng, nhưng

vẫn gần dân, gắn bó với nhân dân, sẵn sàng chia bùi sẻ ngọt với nhân dân khi
gặp khó khăn. Đó là những tấm gương về nhân cách của những con người quê

mình khi vinh hiển.

Đáng chú ý là có 2 vị quan giữ chức Thái Bảo, thuộc hàng nhất phẩm triều
đình, có địa vị ngang với Tể tướng, đó là ông Nguyễn Vĩnh Trinh, quan văn và

ông Giáp Trinh Tường (Nguyễn Giáp Thái) là quan võ, ngày nay bụi thời gian

đã phủ mờ. Chúng ta biết rất ít về các ông, nhưng với chức vụ đó chắc chắn các
ông đã đóng góp phần tích cực của mình cho đất nước và chúng ta có quyền tự

hào về các ông.

IV. THỜI NHÀ NGUYỄN VÀ THỜI THUỘC PHÁP (1802-1945)
Trong khoảng hơn 100 năm (1811 đến 1913) ở huyện Tân Yên đã có 8
cuộc khởi nghĩa. Vì vậy trước tiên cần phải có cái nhìn khái quát về thời kỳ này:

Đó là thời nhà Nguyễn gồm 11 đời vua, từ vua Gia Long đến vua Duy Tân,

trong đó vua Gia Long ở ngôi 17 năm thì đã gặp phải hơn 50 cuộc khởi nghĩa,
vua Minh Mệnh ở ngôi 20 năm thì có 200 cuộc, vua Thiệu Trị ở ngôi 7 năm có

gần 50 cuộc, còn vua Tự Đức trong 35 năm ở ngôi thì khắp nước loạn lạc như

rươi. Vua Tự Đức được tiếng là có hiếu và yêu văn học, nhưng do sự hạn hẹp
của tầm nhìn sự độc đoán trong cai trị và nhất là sự bảo thủ trước thế sự đổi

thay, đã mang lại cho đất nước không biết bao nhiêu tai họa. Bên trong thì dân

chúng bị bóc lột cùng kiệt, bên ngoài thực dân Pháp lợi dụng tình hình đó, đưa
quân đánh phá cướp dần từng mảnh đất của Tổ quốc. Nhất là từ khi quân Pháp

xâm lược Bắc Kỳ lần thứ nhất (1873) thì từ đó về sau các cuộc khởi nghĩa đã
diễn ra ngày càng nhiều và quy mô ngày càng lớn.

Trong điều kiện đó, ở Tân Yên đã có 8 cuộc khởi nghĩa.

21