Page 13 - Sarı Minimal Sanat ve Kültür Dergi Kapağı

AYIN

İLK MÜSLÜMAN KADIN ASTRONOM: ÂLİMİ

MERYEM EL-USTURLABI

Yıldızlar insanoğlunun yaşamında her zaman önemli bir yere sahip olmuştur.
Astronomiden navigasyona kadar yıldızlar, insanlara tarihin her döneminde
rehberlik etmişlerdir. 10. yüzyılın Suriye’sinde hayatın sırrını yıldızlarda bulan

Müslüman bir kadın vardı: Meryem el-Usturlabi. Tam adıyla Meryem el-
İcliyye, ilk Müslüman kadın astronomi bilimcisidir. Dehasıyla 10. yüzyılda

usturlap yapma zanaatını bir sonraki seviyeye taşımıştır.
Usturlab kelimesi Grekçe yıldız anlamına gelen astronla, lambanein yani almak,

yakalamak, ölçmek anlamlarına gelen kelimelerinin birleşimiyle oluşan
astrolabos veya astrolabon kelimelerinin Arapçalaşmış halidir. Latincedeki

karşılığı astrolabiumdur. Buna göre usturlab kelimesi, yıldızları anlamak için
kullanılan bir alet anlamına gelmektedir. Gökyüzündeki yıldızları ve diğer
nesneleri bulmak ya da Güneş’in veya bir yıldızın konumundan yararlanarak

zamanı belirlemek anlamlarında da kullanılmaktadır. Usturlab günümüzün
navigasyonu, saati, takvimi ve dünyanın teknolojide geldiği son seviyenin

başlangıç noktasıdır.
Meryem el-Usturlabi 10.yüzyılda Suriye’nin Halep şehrinde yaşamıştır. Kesin

olarak doğum ve ölüm tarihi bilinmemekle birlikte yaşadığı süre içerisinde
detaylı ve hassas usturlaplar yapmıştır. Usturlaba olan ilgisi babasından

gelmektedir. El-İcliyyel-Usturlabi adıyla bilinen babası Bağdat’ta bir usturlap
yardımcısının yanında çırak olarak çalışmaktaydı.

13