Page 26 - Bao cao Khao sat khao ta di van Han Nom (HTP4-K16 NMHD) 2025

Nhân Mỹ học đường

Chú thích:

• Chính cung Hoàng thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc (正宮皇太后鄭氏

玉): Là Trịnh Thị Ngọc Trúc (1595 - 1660) (Chữ Trúc bị tẩy xóa), con gái chúa Thanh
Đô Vương Trịnh Tráng, vợ vua Lê Thần Tông, là Hoàng thái hậu thời Lê trung hưng.

• Đại nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh Vương
(大元帥統國政太上師父青王): Đây là tước hiệu của Trịnh Tráng
(1577 - 1657), con trai trưởng của Bình An Vương Trịnh Tùng, nối ngôi chúa từ năm

1623. Ông từng được phong tước Thanh Quốc Công, sau tấn phong Vương.

• Siêu Loại, Yên Mô: Tên các huyện cổ, nay thuộc địa phận các tỉnh Bắc Ninh và
Ninh Bình.

• Chùa Ninh Phúc (寧福禪寺): Tức chùa Bút Tháp, một ngôi chùa cổ nổi
tiếng ở Bắc Ninh.

• Hương Hỏa (香火): Chỉ việc cúng bái, hương khói, lo liệu việc thờ cúng tại chùa.

• Ứng vụ (應務): Lo liệu, đáp ứng các nhu cầu, công việc cần thiết.

• Pháp hiệu Diệu Tuệ (法號妙慧): Pháp danh của một nữ tu sĩ Phật giáo.

• Thế nghiệp điền (世業田): Ruộng đất tư hữu, cha truyền con nối.

• Cung mễ (供米): Cung cấp gạo.

• Tư công đức (資功德): Giúp vào, đóng góp cho việc công đức (xây chùa, cúng Phật).

• Thọ quốc mạch (壽國脉): Kéo dài tuổi thọ của đất nước. “Quốc mạch” ví sự
tồn vong của đất nước như một mạch máu.

• Phúc Thái (福泰): Niên hiệu của vua Lê Chân Tông, trị vì từ 1643 - 1649.
“Phúc Thái tứ niên” là năm 1646. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chúa Trịnh Tráng qua

đời năm 1657, nên việc xác định niên hiệu và nhân vật cần tham khảo thêm các cứ
liệu lịch sử chính xác. Có khả năng văn bản này được lập vào thời điểm đó.

Phân tích và Chú thích khoa học

• Niên đại và Tính pháp lý:

o Văn bản được ban hành vào “Ngày 18 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4”. Niên
hiệu Phúc Thái (1643 - 1649) thuộc đời vua Lê Chân Tông, tương ứng với thời chúa
Trịnh Tráng nắm quyền. Năm Phúc Thái thứ 4 là năm 1646. Điều này phù hợp với
nhận định của luận án về thời kỳ phát triển mạnh mẽ của văn bia Tạo lệ ở thế kỷ

XVII [1, tr.43].

o Tính pháp lý của văn bản được khẳng định ngay từ đầu: đây là “Lệnh chỉ của Đại
Nguyên soái... Thanh Vương” (tức chúa Trịnh Tráng). Việc Hoàng thái hậu Trịnh Thị
Ngọc Trúc “tâu bẩm” cho thấy đây là một quy trình hành chính từ trên xuống, thể
hiện rõ quyền lực tối cao của phủ chúa.

26. HTP4 - K16 NMHĐ