Page 91 - LSDB Tp. Cam Pha (1930 - 2025)

hàng trăm lính khố xanh, lính lê dương trang bị đầy đủ súng
ống, canh gác những con đường lên tầng. Mặt khác, chủ mỏ đưa
những tên tay sai đắc lực đi dụ dỗ, cưỡng ép công nhân đi làm.
Mật thám sở cũng được tung vào nơi thợ mỏ bãi công để tìm bắt
những người lãnh đạo.
Được tin bọn cai gian ác dẫn người lên làm ở tầng 190, hàng
trăm công nhân đã kéo lên tầng phản đối bọn tay sai phản động
ép buộc thợ đi làm. Tên đốc công người Pháp đã xông vào bắt một
công nhân thuộc đội ngũ bảo vệ bãi công. Hàng trăm thợ đã ào
đến ứng cứu người bị hại. Lính khố xanh, lính lê dương súng lăm
lăm trong tay dàn hàng ngang cản dòng người đang ập đến. Thợ
và lính xô đẩy nhau quyết liệt. Ba người thợ bị lính đẩy xuống
rãnh bị thương. Sau đó, một cuộc đánh lộn xảy ra. Căm giận
trước hành động tàn ác của bọn tay sai, quần chúng nhân dân và
thợ mỏ phẫn uất xông vào tước súng, đánh nhau với lính.

Không muốn để xảy ra bạo động vì như thế địch sẽ lấy cớ đàn
áp, những người lãnh đạo cuộc bãi công kịp thời hướng dẫn quần
chúng đi đúng hướng để đạt được mục tiêu của cuộc đấu tranh.
Trong khi đang xô xát, có tiếng người hô lớn: “Anh em hãy bình
tĩnh! Không được gây ẩu đả, để phòng bọn khiêu khích”. Một số
thợ đã bị bọn lính bắt đem về đồn lính khố xanh. Tất cả quần
chúng tham gia bãi công và những người thợ bị chúng ép buộc đi
làm đã kéo đến vây quanh nhà tên Đại lý Va-vát-xơ hò la đòi thả
người bị bắt, đòi chấm dứt hành động trấn áp quần chúng.

Trước sự đấu tranh không khoan nhượng của quần chúng, tên
Đại lý Va-vát-xơ buộc phải ra lệnh thả những người bị bắt và hứa
sẽ can thiệp với chủ mỏ giải quyết yêu sách để xoa dịu sự công
phẫn của công nhân.

Tình hình mỏ Cẩm Phả hết sức căng thẳng. Công sứ Quảng
Yên đang lâm bệnh cũng phải vội vàng ra mỏ Cẩm Phả. Sáng
sớm ngày 19/11, hắn cấp tốc điện về Hà Nội khẩn thiết cầu cứu
Thống sứ Tô-lang-sơ: “Tình hình mỗi lúc một xấu đi, các cuộc ẩu
đả đã bắt đầu diễn ra. Lực lượng võ trang không đủ sức dẹp yên.
Sự can thiệp của cấp trên là cần thiết” .
(1)

(1) Điện số N - S ngày 19/11/1936 của Công sứ Quảng Yên gửi Thống sứ Bắc Kỳ
(Lưu tại Cục Hồ sơ Bộ Nội vụ, bản Tiếng Việt lưu tại Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy).

90