Page 7 - 60 nam chu nghia & noi niem

60 NĂM, CHỮ NGHĨA VÀ NỖI NIỀM LÊ TRÚC KHANH
đúng đạo lý “uy vũ bất năng khuất” đâu khác người xưa?
Đó là đạo lý nhân dân, là quan niệm của những vị thầy vĩ đại xuất
thân từ chốn quần bô áo vải. Người dân kính trọng và ca ngợi họ, xem đó
là những tấm gương thực tế để noi theo.
Người miền Nam không gọi cha là “Thầy” như miền Bắc. Hình như từ
“Thầy” chỉ dùng để gọi những người dạy dỗ, nâng bước cho mình không
chỉ ở tứ thứ ngũ kinh mà còn ở mọi ngành nghề trong xã hội.
Đại Nam Nhất thống chí cũng từng ghi lại: “Dân Gia Định có tục
chuộng khí tiết, khinh tài trọng nghĩa, sĩ phu ham đọc sách cốt yếu cho
hiểu rõ nghĩa lý mà lại vụng về văn từ”. Đánh giá nầy từ những năm
1850 (thời Tự Đức) đã khẳng định một quan niệm sống hết sức thực tế
của người phương Nam. Đối với họ lòng tôn kính tuyệt đối luôn dành cho
những bậc thầy có công tác tạo cho mình. Do đặc thù của đời sống xã hội,
ở đây có thầy hò (dạy hò hát), thầy tuồng (dạy các tuồng tích diễn xướng),
thầy đờn (dạy đờn) đều được kính trọng như nhau chớ không hề có quan
niệm “xướng ca vô loại”. Nhiều cụ già tuy nghèo tả tơi nhưng dám vay
nợ, mua đờn, rước thầy về dạy vọng cổ cho con. Đôi khi, cả làng hùn tiền
mời thầy dạy hò để khỏi mắc cỡ khi có một khách thương hồ nào đó lên
tiếng trên sông mà trong làng không ai đối đáp!.
Xa và cao hơn nữa, nhiều vị sáng lập tôn giáo ở phương Nam cũng
được gọi bằng “Thầy”: Phật Thầy Tây An Đoàn Minh Huyên, Đức Thầy
Huỳnh Phú Sổ... Có phải chăng, với nhiều lưu dân, tinh thần “tôn sư
trọng đạo” luôn gắn chặt với thực tế cuộc sống, đạo nghĩa thầy trò cũng
giống như bao thứ ân tình khác mà họ vẫn mang theo trong lòng từ buổi
đầu khai hoang, vỡ đất?
3.
Hơn hai mươi năm trước, tôi có dịp nghe một thầy giáo già kể lại một
kỷ niệm “kinh khủng” trong cuộc đời mình mà thầy đang ngấp nghé giữa
lằn ranh sinh tử. Đó là khoảng những năm sau 1945, quê hương chìm
trong lửa đạn. Vào một ngày cuối năm, thầy về thăm quê mình ở huyện
Bình Minh (nay thuộc tỉnh Vĩnh Long), lúc nầy đang nằm trong sự khống
chế của lực lượng quân sự thuộc giáo phái H... Chẳng may, ngay trong
đêm thầy bị bắt cùng một số người khác (do nghi ngờ sao đó), và bị nhóm
nầy trói tay bịt mắt, đưa ra hành hình trên sông Hậu. Thầy đã cầm chắc
mười mươi cái chết. Những tên đao phủ máu lạnh lần lượt kéo từng người
ra phía trước mũi ghe, lột khăn bịt mặt và dùng dao bầu chặt đứt cổ rồi
đạp xuống dòng sông đang lặng lẽ chảy xuôi dòng dưới ánh trăng vàng

10