Page 46 - LSDB huyen Xuan Truong

ở Trà Lũ; các ông Quận Nghé, Phạm Đức Thịnh ở thôn Lạc Nghiệp,
ông Cai Quy ở thôn Trà Thủy... là người của Xuân Trường. Nhiều
trận chiến đấu ác liệt đã diễn ra trên đất Xuân Trường, tiêu biểu
như trận Liêu Đông. Sau nhiều trận giao tranh ác liệt, căn cứ Trà
Lũ bị bao vây. Quân nhà Nguyễn với súng thần công, voi chiến,
thuyền chiến tấn công nghĩa quân dữ dội. Nghĩa quân đã anh dũng
chiến đấu chống trả, khiến quan quân triều đình bị thiệt hại nặng
nề, phải xin tăng viện binh, vũ khí. Bị vây hãm lâu ngày, nghĩa
quân và Nhân dân đã đào một đoạn sông thông ra biển, định rút
đi, song do nước thủy triều cạn, Phan Bá Vành tử trận, cuộc khởi
nghĩa thất bại. Quân triều đình nhà Nguyễn trả thù rất dã man,
đã triệt hạ nhiều làng xã, nhất là những nơi nghĩa quân đã xây
dựng căn cứ. Cùng với phong trào khởi nghĩa của Nhân dân cả
nước, cuộc khởi nghĩa của Phan Bá Vành ở Xuân Trường đã góp
phần làm lung lay, suy yếu chế độ phong kiến và khiến cho triều
đình nhận thức được rằng không thể dùng bạo lực để đè bẹp tinh
thần đấu tranh và những nguyện vọng chính đáng của Nhân dân
nói chung và Nhân dân Xuân Trường nói riêng. Để thực hiện giải
pháp yên dân, triều đình đã cử Khâm sai đại thần Nguyễn Công
Trứ thực hiện việc chiêu mộ dân nghèo đi khai hoang lấn biển
để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống và tránh những cuộc nổi
dậy, chống đối.

Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng tấn công bán đảo Sơn
Trà (Đà Nẵng), mở đầu cho cuộc xâm lược nước ta. Triều
đình nhà Nguyễn chống cự yếu ớt, rồi từng bước đầu hàng,
ký các điều ước bán nước cho Pháp. Nhiều người dân Xuân
Trường đã tình nguyện tham gia đội quân nghĩa dũng của Đốc
học Phạm Văn Nghị vào Nam đánh Pháp. Khi quân Pháp đánh
ra miền Bắc, Nhân dân Xuân Trường tích cực hưởng ứng phong
trào Cần Vương cứu nước. Nhiều người đã tham gia nghĩa quân
của Nguyễn Thiện Thuật ở Hưng Yên, Hải Dương. Ông Ngô Văn
Sắc ở Lạc Nghiệp (Thọ Nghiệp) đã bí mật đúc vũ khí ngay tại
nhà để cung cấp cho nghĩa quân đánh Pháp. Năm 1889, Nhân
dân Xuân Trường đã nổi dậy đánh úp đồn lính Lạc Quần. Năm
1902, do bị ức hiếp nặng nề, Nhân dân đã bao vây đồn đoan Cầu
Sắt, giết tên Đồn trưởng và đốt hết sổ sách. Sang đầu thế kỷ XX,

45