Page 60 - LSDB xa Xuan Thanh

bầu một ban hành chính gồm 7 người, chọn trong số những
người có chức phẩm cao nhất. Tất cả các thành viên tham
gia cơ quan này đều phải được sự chuẩn y của công sứ chủ
tỉnh (người Pháp). Viên Công sứ còn có quyền bãi miễn các
thành viên hoặc giải tán cả hội đồng. Đứng đầu Hội đồng
kỳ mục chức vụ của bộ máy điều hành và giữ quan hệ với
chính quyền gồm chánh tổng, phó tổng, lý trưởng và phó
lý. Những chức dịch thừa hành gồm: chưởng bạ, hộ lại, thư
ký, thủ quỹ và trương tuần. Hội đồng kỳ mục cũng là tổ
chức chính quyền cuối cùng ở thôn, xã của triều đình nhà
Nguyễn, bị xóa bỏ sau khi chính quyền về tay Nhân dân
(tháng 8/1945).

Hội đồng kỳ mục và bộ máy điều hành thực chất là bọn
cường hào ở thôn xã, chúng đặt mọi luật lệ bắt dân phải
theo và quyết định mọi việc theo tinh thần “phép vua thua
lệ làng”. Giúp việc cho chúng là một đội tuần phiên được
trang bị bằng vũ khí thô sơ như: dao, mã tấu, gậy tây, tay
thước và điếm canh, cùm lim... Chúng định ra nhiều luật lệ
vô lý như: con gái đi lấy chồng phải nộp cheo, gia đình có
người chết phải nộp lệ làng mới được nổi trống kèn làm ma,
người mua chức tước phải nộp “lệ” cho làng mới có chỗ ngồi
ở chốn đình trung. Chúng dùng đội tuần phiên chuyên tróc
nã, bắt bớ cùm kẹp, đánh đập những người dân thiếu sưu
thuế hoặc làm trái ý chúng. Điển hình là những cường hào:
Tống Văn Cẩm, Nguyễn Viết Viễn, Đinh Mạnh Thường,
Đinh Văn Tiêu, Trịnh Bá Phách, Đinh Văn Tùy, Đào Văn
Giám, Nguyễn Hữu Ân... Nguyễn Văn Khản có lần cầm
roi tre đánh túi bụi hai người dân trước mặt mọi người
ở đình làng chỉ vì nghi cho hai người này bắt trộm chó.
Một số người dân nghèo khổ phải đi kiếm ăn nơi khác,

59