Page 45 - Przejdz_na_wyzszy_poziom_t1_flipingbook online

I. KOMUNIKACJA, JęZYK, INFORMACJA, EMOCJE

dząca z imbryka (znak, że woda się gotuje), łzy (znak smutku lub wzruszenia).
Te zjawiska są połączone związkiem przyczyno wym. Wiemy, że takie przyczyny
wywołują takie skutki, że takie skutki są wywołane przez takie przyczyny, zatem
na podstawie jednego możemy wnio skować o drugim.
Ale nie wszystkie znaki naturalne opierają się na związku przyczynowym.
Jeśli kiwać na kogoś palcem, zginając palec i poruszając nim w kierunku ku so-
bie, to każdy zrozumie, że przywołuje tego kogoś do siebie – ten znak opiera
się na podobieństwie między kierunkiem ruchu mojego palca i pożą danym ru-
chem przywoływanej osoby. W podobny sposób fotografia jakie goś człowieka
jest jego znakiem, tak samo jego karykatura, portret, rzeźba. Jeśli ktoś pokazuje
fotografię mówiąc: to fotografia naszego kolegi, to (o ile fotografia jest dobra)
rozpoznam natychmiast, kogo ona przedstawia – choćbym miał stu kolegów.
Nikt nie musi mnie tu wtajemniczać w żadne konwencje, rozpoznam fotografo-
waną osobę po prostu na podstawie podo bieństwa. Podobieństwo to też zwią-
zek naturalny, nie oparty na żadnym zwyczaju społecznym.
Żeby rozumieć znaczenie gwiazdek na czapce, czerwonej tarczy z białym
paskiem u wylotu ulicy, czarnej opaski na rękawie płaszcza, sześciu błyśnięć la-
tarki w odstępach dziesięciosekundowych – musimy znać zwyczaj, na którym
się to znaczenie opiera, musimy znać społeczną konwencję. To są znaki konwen-
cjonalne.
Są one różne w różnych społeczeństwach. Na przykład w Chinach zna kiem
(symbolem) żałoby jest nie czerń, ale właśnie biel. Symbolem władzy i dostojeń-
stwa jest dla nas purpura, dla Chińczyka – kolor żółty. Skinienie głowy dla nas
znaczy „tak”, ruch głową w prawo i w lewo w płaszczyźnie poziomej znaczy „nie”.
Dla starożytnego Greka skinienie głową również oznaczało potwierdzenie, ale
znakiem zaprzeczenia był ruch głowy od dołu do góry. Neapolitańczyk wyraża
zaprzeczenie przez szybki ruch głowy do góry, połączony z wysunięciem dolnej
wargi.
W życiu społeczeństw znaki konwencjonalne odgrywają rolę ogromną. Są
podstawowym środkiem porozumiewania się ludzi. Życie społeczeństw bez
tych znaków byłoby nie do pomyślenia.
Różnymi rodzajami znaków konwencjonalnych posługują się i posługi-
wały społeczeństwa ludzkie. Koczownicze plemiona zostawiają często w lesie
nadłamane gałązki, wycinają znaki na korze drzew, układają w określony spo-
sób kamyki, by przekazać jakieś wiadomości swoim współplemieńcom. Liczne
ludy używały wielkich ogni stanowiących umówione sygnały, np. podobno za
pomocą serii takich ogni starożytni Grecy przekazali z Azji Mniejszej do Grecji
wiadomość o upadku Troi. Szczepy afrykańskie posłu gują się dla przekazywania
wiadomości na odległość – tamtamami, biciem w bębny w ustalony sposób.
Starożytni Chińczycy porozumiewali się na odległość za pomocą sznurów
z określoną liczbą węzłów i ponacinanych kijów. Podobnego systemu zna ków
używali Inkowie peruwiańscy w XII-XVI wieku; urzędnicy państwa Inków posługi-
wali się mianowicie dla celów administracji tzw. kipu – różno kolorowymi sznurka-
mi z węzłami. Czerwone sznurki oznaczały żołnierzy, żółte – złoto, białe – srebro,
zielone – ziarno, 1 węzeł znaczył 10, dwa węzły – 20, podwójny węzeł – 100 itd.

45