Page 34 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

1 Podstawowe

elementy języka

32 Naturalną cechą każdego języka jest skracanie wyrazów (abréviation) lub też
redukowanie ich części składowych do pierwszych liter, np.: Sida (syndrome
d’immunodéficience acquise – AIDS), OTAN (Organisation du Traité de l’Atlantique Nord
– NATO); cechą typową dla języka francuskiego jest także usuwanie ostatnich (lub
1
pierwszych) sylab : auto[mobile], ciné(ma)[tographe], micro[phone], métro[politain],
[auto]bus.

33 Do procesów zachodzących podczas tworzenia wyrazów można również zaliczyć:
analogię, kontaminację, etymologię ludową i tautologię.
Analogia (analogie) oznacza wpływ asymilujący, który jeden wyraz wywiera na drugi
w dziedzinie formy lub znaczenia; i tak bijou-t-ier przyjmuje spółgłoskę t według wzoru
derywacji pot-ier, cabaret-ier; amerr-ir ma dwa r przed przyrostkiem jak w wyrazie
atterr-ir.
Kontaminacja (contamination) stanowi swojego rodzaju skrzyżowanie dwóch
wyrazów lub wyrażeń, z których powstaje wyraz lub wyrażenie zawierające niektóre
elementy każdej z powiązanych form, np.: zwrot je me souviens jest rezultatem
zestawienia je me rappelle i il me souvient.
Zastosowanie etymologii ludowej (étymologie populaire) polega na wyprowadze-
niu terminu od wyrazu lub wyrażenia, które w świadomości zbiorowej wydają się
wyjaśniać opisywane przez niego zjawisko, np. etymologia nazwy choucroute (potrawa
z kiszonej kapusty) – pochodząca z alzackiego sûrkrût, będącego zlepkiem słów „zioło,
trawa” (krût) i „kwaśny” (sûr) – została przypisana francuskim wyrazom chou i croûte.
Tautologia (tautologie) jest wyrażeniem pleonastycznym (§ 70), polegającym na
podwojeniu tej samej informacji, najczęściej przez dosłowne powtórzenie: au jour
d’aujourd’hui.

N.B.
1. Galicyzm (gallicisme) to konstrukcja właściwa i typowa dla języka francuskiego: il ne voit
goutte; je me porte bien.
2. Barbaryzm (barbarisme) jest błędem w strukturze leksykalnej lub morfologicznej; polega
na przypisaniu jakiemuś wyrazowi znaczenia lub formy niedopuszczanej przez słowniki
i encyklopedie, np.: ils s’asseyèrent (zamiast: ils s’assirent), c’est l’acceptation ordinaire de ce
mot (zamiast: c’est l’acception ordinaire de ce mot).
3. Solecyzm (solécisme) polega na niepoprawnym użyciu norm składniowych,
np. nieprzestrzeganiu zasad uzgadniania końcówki czasownika czy używania trybów.

1. Podobne zjawisko istnieje również, choć w nieco mniejszym stopniu, w potocznym języku polskim: nara
(na razie), dozo (do zobaczenia), szacun (szacunek). (przyp. tłum.)

34