Page 66 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

2 Części

składowe zdania

H. KOLEJNOŚĆ WYRAZÓW W ZDANIU

L’ORDRE DES MOTS

76 Klasyczny szyk wyrazów w zdaniu

Zgodnie z typową konstrukcją wypowiedzi części zdania wchodzące w jej skład
zajmują swoje miejsca w zależności od pełnionej funkcji gramatycznej. Na czele zdania
znajduje się podmiot, czyli punkt wyjścia wypowiedzi. Po nim następuje orzeczenie,
orzecznik, dopełnienie lub okolicznik.
Typowa wypowiedź może zatem przyjmować następujący szyk:
podmiot czasownik nieprzechodni Le soleil brille.

podmiot łącznik orzecznik Le soleil est ardent.

podmiot czasownik przechodni dopełnienie Le soleil réchauffe la terre.

podmiot czasownik okolicznik Le soleil descend à l’horizon.

Jeśli czasownik ma kilka dopełnień, wówczas najdłuższe z nich umieszczamy na końcu,
aby zachować odpowiednią intonację:
Idriss s’enfonça avec quelques autres dans le dédale intérieur du bateau. (M. Tournier)
La nuit tombait sur mon lit vide et sur l’écho de ces conversations. (D. Pennac)

Dla porównania: miejsce podmiotu – § 45; miejsce orzecznika – § 62; miejsce zaimka
osobowego w funkcji dopełnienia – § 236; miejsce przydawki przymiotnej – § 197;
miejsce przysłówka – § 409.

77 Kolejność wyrazów nie jest uwarunkowana wyłącznie funkcjami gramatycznymi,
jakie wyrazy pełnią w zdaniu. Może zależeć również od porządku logicznego,
w którym istotne są bieg myśli, chronologia wydarzeń, subiektywna hierarchia.
Ponadto wyróżnić można porządek emocjonalny, na który wpływają różnorodne
uczucia, oraz porządek estetyczny, dzięki któremu otrzymujemy efekt zaskoczenia,
emfazy, urozmaicenia itd.

78 Język dysponuje odpowiednimi konstrukcjami pozwalającymi na wprowadzenie w zdaniu
porządku logicznego, emocjonalnego lub estetycznego. Są to inwersja i anakolut.

a) Inwersja (inversion) to zmiana naturalnego szyku wyrazów. W ten sposób podmiot,
orzecznik i dopełnienie znajdują się w nietypowych dla nich miejscach:
Grande fut ma surprise. (Jakże wielkie było moje zdziwienie.)
Tandis que la Princesse causait avec moi, faisaient précisément leur entrée le duc et la
duchesse de Guermantes. (M. Proust)
Dans le plus petit village existe le sentier des amoureux. (A. Chavée)
Pour cette seule raison, je vous pardonne.

66