Page 31 - ED211
P. 31
อยู่เป็นประจ ามีการท าซาวลวงแล้ว การร่วมกันท าซาวลวงจึงเป็นการตอกย้ าส านึกแห่งความร่วมมือกันใน
การจับปลา
ความรู้ในการหาปลาจะถูกถ่ายทอดสู่ลูกหลานเพื่อให้เรียนรู้“การหาอยู่หากิน” ด้วยการ
ช่วยพ่อแม่จับปลาตั้งแต่ยังเป็นเด็ก แม่น้ ามูนจึงไม่เพียงเป็นแหล่งสร้างความรู้เพื่อตอบสนองชีวิตของ
ชาวบ้านเท่านั้น หากแต่ยังเป็นแหล่งเรียนรู้เพื่อสืบทอดความรู้ที่ถูกสร้างขึ้นด้วย
วิถีชีวิตที่เชื่อมโยงกับธรรมชาติและสภาพแวดล้อมทางสังคม
ก่อนที่ความรู้และเทคโนโลยีสมัยใหม่จะเข้าสู่ชุมชนนั้น คนในชุมชนชนบทด ารงชีวิตผูกพัน
อยู่กับธรรมชาติ ธรรมชาติจึงเป็นทั้งแหล่งท ามาหากินและแหล่งเรียนรู้ แต่เนื่องจากสภาพแวดล้อมทาง
ธรรมชาติอันเป็นพื้นที่ตั้งของชุมชนมีความแตกต่างกัน อาทิ บางชุมชนอยู่บนที่สูง พื้นที่ดอย พื้นที่โคก
พื้นที่ราบ พื้นที่ลุ่ม พื้นที่ท ากินมีทั้งที่อุดมสมบูรณ์และแห้งแล้ง อยู่ใกล้หรือไกลจากแหล่งน้ า เป็นต้น
ท าให้ชุมชนแต่ละแห่งมีทุนทางธรรมชาติซึ่งมีส่วนส าคัญในการก าหนดวิถีการท ามาหากิน และการสะสม
ความรู้แตกต่างกัน ท าให้วิถีชีวิตของชุมชนมีความแตกต่างกัน ดังเช่นชุมชนที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ในเขตป่าซึ่ง
เป็นที่ดอน (พรใจ ลี่ทองอิน. 2546) และชุมชนที่ที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ริมสองฝั่งของแม่น้ ามูน (พรใจ ลี่ทอง
อิน. 2545)
บ้านดอนแก้วเป็นชุมชนที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ในเขตป่าในเขตภาคเหนือตอนบน เป็นพื้นที่ดอน
สูงกว่าบริเวณหมู่บ้านอื่น ๆ ที่อยู่ใกล้เคียงกัน จึงเป็นพื้นที่ที่มีการตั้งถิ่นฐานช้ากว่าบริเวณที่ราบ หลังจาก
ชาวบ้านที่มาพักแรมชั่วคราวเพื่อเลี้ยงวัวควายได้ตั้งบ้านเรือนอย่างถาวรอยู่ในบริเวณนี้แล้ว จึงมีคนจาก
หมู่บ้านอื่น ๆ อพยพเข้ามาอยู่ โดยจับจองที่ดินที่ว่างเปล่าเพื่อปลูกบ้าน ส่วนการท านายังคงท ากิน
บริเวณเดิม เนื่องจากไม่มีที่ดินว่างเปล่าซึ่งสามารถบุกเบิกเป็นที่นาเหลือให้จับจองได้อีกแล้ว มีทั้งอพยพ
เข้ามาเป็นครอบครัวและเป็นกลุ่มครั้งละหลายครอบครัวซึ่งโดยส่วนใหญ่มักเป็นญาติพี่น้องและเพื่อนสนิท
กรณีอพยพเข้ามาเป็นกลุ่ม มักจับจองที่ดินผืนใหญ่แล้วแบ่งที่ดินดังกล่าวให้กับสมาชิกในกลุ่มโดยแบ่งที่ดิน
ออกเป็นแปลงเล็ก ๆ จากนั้นจึงใช้วิธีการจับฉลากเป็นวิธีในการเลือกแปลง การอพยพในลักษณะเช่นนี้
ท าให้ญาติพี่น้องหรือเพื่อนสนิทตั้งบ้านเรือนอยู่ใกล้เคียงหรือละแวกเดียวกันเช่นเดิม ซึ่งเป็นสิ่งที่จ าเป็น
ต่อการด ารงชีวิตในบ้านป่า ที่เต็มไปด้วยภยันตราย ทั้งจากโจรผู้ร้าย สัตว์ป่านานาชนิด และไข้มาเลเรีย
การพึ่งพาอาศัยและแบ่งปันกันด ารงอยู่ในทุกมิติของการด าเนินชีวิต เพราะนอกจากการอพยพโยกย้าย
ร่วมกันเป็นกลุ่มเพื่อเป็นหลักประกันความมั่นคงปลอดภัยในการด ารงชีวิตด้วยการตั้งบ้านเรือนอยู่ใกล้เคียง
กันแล้ว การเข้าถึงปัจจัยการผลิตโดยเฉพาะการจับจองที่ไร่เพื่อปลูกข้าว การสร้างและปรับปรุงเหมือง
ฝายก็ด าเนินไปบนฐานคิดของการพึ่งพาอาศัยและแบ่งปันกันท านองเดียวกับการล่าสัตว์และการสร้างบ้าน
การที่ชุมชนมีจุดตั้งอยู่ในหุบเขาขนาดเล็ก ที่ราบที่สามารถบุกเบิกเป็นที่นาได้จึงมีจ ากัด กอปรกับพื้นที่
ใกล้เคียงมีการตั้งถิ่นฐานถาวรเป็นชุมชนมาก่อน ท าให้ไม่มีที่ราบรอบหมู่บ้านที่สามารถบุกเบิกเป็นที่นา
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 25
