Page 15 - электрондык_окулык

тақырыбы, мақсаты, шифры, басталған күні, аяқталған күні, зерттеу кезеңдерінің саны,
басты орындаушы, қосымша мәліметтер. Бұл мәліметтердің кейбіреуі «құпия»,
кейбіреулері - «жалпы» пайдалану мақсатында болса, оларды екі кестеге жіктеген дұрыс;
мысалы, құпия мәліметтерді - жұмыстың шифрын, тақырыбын және басты
орындаушыны бір кестеге, қалғандарын - екінші кестеге. Мұндай екі кесте жұмыс шифры
атрибуты арқылы байланыстырылады, әрине бірінші кестені рұқсаты жоқ
қолданушылардан қорғау керек.
«Кӛпке - бір» байланысы (М:1) негізгі және қосымша кестені анықтау барысына
байланысты ДБ-нда кеңінен қолданылатын «бірге - кӛп» байланысының (1:М) бір түрі
болып табылады.
«Бірге - кӛп» байланысына (1:М) қоймадан тұтынушыларға жіберілген заттарды
(біздің мысалда азық - түлік) есепке алу тақырыбы бойынша Tovar және Rashod
кестелерінің байланысын кӛрсетуге болады (3,4 - суреттер), мұндағы Tovar - заттың аты,
Ed_izm - тауардың ӛлшем бірлігі, Cena - тауардың бір бірлігінің сату бағасы, Data_ras -
тауардың жібірілген күні, Kol_ras - жіберілген заттың саны.

Tovar Rashod
T E C T D K
ovar d_izm ena ovar ata_ras ol_ras
Ұ к 5 Ұ 10 1
н г 0 тг. н .05.04 00
Ш к 1 Ш 10 1
әй г 000 тг. әй .05.04 00
К к 1 М 10 7
үріш г 00 тг. ай .05.04 0
М л 5 Ш 11 5
ай итр 0 тг. әй .05.04 0
Ұ 12 2
н .05.04 00
М 12 5
ай .05.04 0
Ұ 14 3
н .05.04 00
3 - сурет. Tovar және Rashod кестелеріндегі мәліметтер

Бұл мысалдағы 14.05.04 - не дейінгі мәліметтер бойынша күріш әлі сатылмаған,
сондақтан Rashod кестесінде күрішке сәйкес жазба жоқ. Rashod кестесінің кілті Tovar
және Data_ras жиектерінен тұрады.

Tovar Rashod

Tovar (PK) Data_ras (PK)

Ed_izm Tovar (PK,FK)

Cena

Kol_ras

4 - сурет. Tovar және Rashod кестелерінің байланысы
МБ құрылымының кең тараған IDEF1X нотациясында «бірге - кӛп» қатысы «кӛп»
жағында дӛңгелекпен аяқталған сызық арқылы кӛрсетіледі (2,4 - суреттер)
«Көпке - көп» байланысы (М:M) негізгі кестенің бірнеше жазбасына қосымша
кестенің бірнеше жазбасы сәйкес болған жағдайда орын алады. 5 - суретте «кӛпке-кӛп»
байланыстағы оқу топтарындағы пәндер (Gr_pred кестесі) мен сабақ жүргізетін
оқытушылар (Pred_prep кестесі) арасындағы қатыстар кӛрсетілген: әрбір топқа бірнеше