Page 10 - STAV broj 436 - 02

GENOCID U SREBRENICI (1995–2023)

tome legitimizacije genocida. Oni su svojim
djelima, člancima u novinama i komentarima
na televiziji doprinijeli “dehumanizaciji” žr-
tve genocida, opisujući žrtvu kao neprijatelja
srpskog naroda i Srbije. Oblikovali su javno
mnijenje i kondicionirali njegovu svijest tako
da ona i danas poriče genocid počinjen nad
Bošnjacima u vrijeme Agresije.
Akademska zajednica u Srbiji i njeni
književnici i filozofi i pisci utjecali su na
oblikovanje javnog mnijenja. Tome su do-
prinijeli simboli poput Gorskog vijenca, ro-
mani Na Drini Ćuprija i historijski tekstovi
kao što je Načertanije Ilije Garašanina i Ho-
mogena Srbija Stevana Moljevića i, naravno,
Memorandum SANU. Ova ideologija ima-
la je nekoliko ciljeva, a jedan od njih je bila
osveta muslimanima kao simbolu osmanske
(turske vladavine) na Balkanu. Konačni cilj
ove ideologije bilo je uništenje muslimana.
PRIPREMANJE TLA ZA
IZVRŠENJE GENOCIDA
O genocidu nad Bošnjacima pisali su
brojni autori, među kojima Smail Čekić,
Bećir Macić, Sabahudin Šarić, Mirsad Toka-
ča, a u dijaspori antropolog Hariz Halilović 19. i ranom 20. stoljeću s područja Balkana. grupa prikazuje kao drugi ili neprijatelj i kul-
u Australiji (porijeklom iz okoline Srebre- (McCarthy, 1995). On dokazuje kako su tome turu nekažnjivosti. Konačno, genocid je omo-
nice). U Kanadi već duže vrijeme u postoji doprinijeli sukobi i širenje Ruskog Carstva gućen šutnjom međunarodne zajednice koja
Institut za Genocid, koji je osnovao Emir i borba za stvaranje novih nacija na Balka- smatra da sprečavanje ili priznavanje odre-
Ramić. Sabahudin Šarić objavio je opsežnu nu. McCarthy je poentirao da je prethodna đenog genocida nije u njenom ekonomskom
studiju o genocidu i velikosrpskoj ideologi- historija ovog fenomena uglavnom ispriča- ili političkom interesu, kao što je to bio za-
ji, u kojoj navodi da genocid ne znači nužno na sa stanovišta kršćanskih nacija koje su ključak Clintonove administracije u vrijeme
neposredno uništenje naroda, osim kada se nastale na ruševinama Osmanskog Carstva. genocida u Ruandi. Prije genocida, Tutsi,
vrši masovno ubijanje svih pripadnika ne- Ali on o tome govori sa stanovišta Turaka i manjinska etnička grupa u Ruandi, trpjeli
kog naroda. Namjera je, zapravo, označiti drugih muslimana koji su pretrpjeli smrt i su diskriminaciju u svim aspektima ruand-
koordinirani plan različitih akcija usmje- progonstvo kao posljedicu imperijalizma, skog društva. Da bi izvršila sistemsku dis-
renih na razaranje neophodnih osnova za nacionalizma i etničkih sukoba u 19. i po- kriminaciju, vlada koju su tada vodili Hutui
život nacionalnih grupa, s ciljem njihova četkom 20. stoljeća, što predstavlja okvir za koristila je sistem ličnih karata zasnovanih
uništenja. Ciljevi takvog plana bili bi de- razumijevanje savremenog razvoja u regiji. na etničkoj pripadnosti koji ima korijene u
zintegracija političkih i socijalnih institu- On navodi ideologiju nacionalizma koja je kolonijalizmu. Decenijama prije genocida,
cija, kulture, jezika, nacionalnih osjećanja, uzrokovala niz genocida nad muslimanima kultura anti-Tutsi propagande indoktrinirala
religije i ekonomske egzistencije nacional- općenito i Bošnjacima posebno. Knjiga je je djecu Hutua da nasilje nad ljudima Tutsi
nih grupa te ugrožavanje osobne sigurno- dokumentirana turskim arhivskim materi- smatraju prihvatljivim. Nekoliko godina prije
sti, slobode, zdravlja, digniteta, čak i života jalima i zapadnoevropskim diplomatskim nego što je počinjen genocid vlada je provo-
pojedinaca koji pripadaju takvoj grupi. Ge- izvještajima i iskazima očevidaca. McCarthy dila sistematsku kampanju dehumanizacije
nocid je usmjeren protiv nacionalnih grupa je detaljno obznanio kršćanske predrasude u kojoj su Tutsi prikazani kao zmije i žohari.
kao i pojedinaca i njihovih pripadnika. Ne- i brutalnost prema muslimanima i njegova
prikosnovenu ulogu u tom imala je i SPC, studija dramatično revidira historiografiju TRI STUBA ODGOVORNOSTI
o čemu postoji ozbiljna literatura. Jedan od kasnog Osmanskog Carstva, Balkana, južne Doktrina UN-a Responsibility to Protect
najpoznatijih opusa o tome na zapadu pred- Rusije i moderne Turske. Riječ je o prvom – R2P (Odgovornost za zaštitu stanovništva
stavlja studija Branimira Anzulovića koju je sveobuhvatnom zapadnom izvještaju o ge- od genocida, ratnih zločina, zločina protiv
1999. publicirao New York University Press nocidu nad osmanskim muslimanima od čovječnosti i etničkog čišćenja) postala je
pod naslovom Heavenly Serbia. 1820-ih do 1919/1922, koji je objektivan i važan globalni princip od usvajanja Do-
Historija genocida nad Bošnjacima i dru- nepristran u analizi malo poznatih događa- kumenta o ishodu Svjetskog samita UN-a
gim muslimanima Balkana veoma je stara ja koje je većina drugih zapadnih naučnika 2005. R2P je međunarodna norma koja bi
historijska činjenica, mnogo starija od perioda zanemarila. trebala osigurati da međunarodna zajednica
Agresije na Bosnu i Hercegovinu 1992.-1995. Kad se govori o genocidu, treba imati u više nikada ne propusti da zaustavi masovne
Na zapadu je najozbiljnije djelo na ovu temu vidu da ovaj zločin ne nastaje u vakuumu, zločine genocida, ratne zločine, etničko či-
napisao Justin McCarthy, profesor historije na način da neki ljudi iz čista mira ustanu šćenje i zločine protiv čovječnosti. Koncept
na Univerzitetu Louisville. Ovaj historičar jednog dana i žele sistematski ubijati svoje je nastao kao odgovor na neuspjeh međuna-
i demograf koji je pisao o narodima Balka- susjede. Genocidu uvijek prethode brojni rodne zajednice da adekvatno odgovori na
na i Bliskog istoka objavio je studiju “Smrt koraci, uključujući diskriminaciju potenci- masovne zločine počinjene u Ruandi i biv-
i egzil”. Riječ je o dramatičnoj historiji de- jalno ciljane grupe koju sankcioniše država šoj Jugoslaviji tokom 1990-ih. Međunarodni
portacije i ubijanja miliona muslimana u te proces dehumanizacije u kojem se ciljna komitet za intervenciju i državni suverenitet

10 14/7/2023 STAV