Page 51 - Safarova N., Safarov B. paxtachilikda agrokimyo o'quv qo'llanma

Organik o‘g‘itlar ichida asosiysi go‘ng hisoblanadi. Uning tarkibida
o‘simliklar uchun zarur bo‘lgan barcha asosiy oziq moddalar bo‘ladi, shuning
uchun ham u to‘liq o‘g‘it deyiladi.
G‘o‘za hosildorligi qo‘llaniladigan go‘ngning miqdori va sifatiga, uni
qanchalik to‘g‘ri saqlanishiga bog‘liq bo‘ladi. Go‘ng erga solingan birinchi yilgina
emas, balki undan keyingi yillarda ham ekinlar hosilini oshiradi.
Go‘ngning ana shu ulkan ahamiyati hisobga olgan rus olimi
D.N.Pryanishnikov “mamlakatda mineral o‘g‘itlar qanchalik ko‘p ishlab
chiqarilmasin, go‘ng hech qachon o‘z ahamiyatini yo‘qotmaydi, qishloq
xo‘jaligida asosiy o‘g‘itlardan biri bo‘lib qolaveradi”, deb yozgan edi.
2. Chorva mollarni boqish texnologiyasiga qarab, to‘shamali, to‘shamasiz,
yarim suyuq va suyuq go‘nglar farq qilinib ular bir biridan tarkibiga, saqlash va
foydalanish usullariga qarab farq qiladi.
To‘shamali go‘ng chorva hayvonlarining qattiq (go‘ngi) va suyuq (siydigi)
ajratmalaridan hamda uning ostiga solingan to‘shamadan iborat. Go‘ngning tarkibi
va o‘g‘itlik qimmati chorva mollarining turiga, ularga beriladigan em-xashak
tarkibiga, to‘shamaning sifati va miqdoriga hamda go‘ngning saqlash usuliga
bog‘liq bo‘ladi. Hayvonlarning qattiq va suyuq holdagi ajratmalari tarkibi, o‘g‘itlik
sifati jihatidan ham keng qimmatli emas. Suyuq ajratmalarda azot (0,4-1,9%) va
kaliy (0,5-2,3%) qattiq holdagi ajratmalardagiga (azot 0,3-0,6 va 0,1-0,3% K2O)
nisbatan ko‘p bo‘ladi, fosfor esa aksincha, qattiq holdagi ajratmadi. Suyuq holdagi
(0,7-0,1%) qaraganda ko‘proq (0,17-0,41%) bo‘ladi. Chorva mollari tomonidan
iste’mol qilinadigan em xashakdan go‘ngga o‘rta hisobda organik moddalarning
40% i, azotning 50% i, fosforning 80% i, kaliyning 95% i o‘tadi.
Hayvonlar ostiga to‘shama sifatida somon, poxol, kamroq holatlarda
yog‘och qirindisi hamda qipiqlardan foydalaniladi.To‘shamalar solish miqdori

sutkasiga har bir yirik qoramol uchun 4-6 kg, otlar uchun 2-4, qo‘ylar uchun 0,5-1
kg hisoblanadi.
Go‘ng qanchalik sersomon bo‘lsa, uning tarkibida azotsiz organik moddalar
ko‘p bo‘ladi. Unga havo kirib qolgudek bo‘lsa, go‘ng karbonat angidrid va
o
suvgacha parchalanib bunda temperatura 50-70 S gacha ko‘tariladi. Anaerob
sharoitda esa kletchatka parchalanib karbonat angidrid va metan hosil qiladi.
Yangi go‘ng 3-5 oy saqlangandan keyingina yarim chirigan holga keladi.
Go‘ng tig‘iz usulda saqlanganda go‘ng tarkibidagi azotning nobud bo‘lishi
nisbatan kam bo‘ladi. Tig‘iz holda saqlangan go‘ng tarkibida ammiakli azot
miqdori ancha ko‘p bo‘lib uning samaradorligi ham boshqa usulda saqlangan
go‘ngnikiga qaraganda yuqori bo‘ladi.
12-jadval
Go‘ng turli xil usulda saqlanganda nobud bo‘ladigan organik moddalar va
azot miqdori, yangi go‘ng tarkibidagi miqdoriga nisbatan, %

Go‘ngni saqlash usuli Somon to‘shamali go‘ngni saqlashda nobud bo‘lishi
Organik modda Azot
ZICH 326 31,4
ZICH-G’OVAK 24,6 21,6