Page 63 - Safarova N., Safarov B. paxtachilikda agrokimyo o'quv qo'llanma

paxta miqdori kamayadi. O’suv davrida g’o’zalar necha marta qo’shimcha
oziqlantirilishi va har qancha oziqlantirishda qanchadan o’g’it berish meyori azotli
o’g’itning yillik meyoriga, chigit ekishga qadar necha kg solinganligiga va
o’simlikning holatiga qarab belgilanadi.
Fosforli o’g’itlarning asosiy (yillik meyorining 70%) qismi kuzgi shudgorlash
vaqtida solinadi. O’g’itlarning ko’milish chuqurligi o’g’itlarning samaradorligida
katta ahamiyatga ega. Bo’z tuproq va o’tloqi tuproqlarda fosfor qiyin eriydigan
kalsiy fosfat hosil qilish bilan kimyoviy jihatdan intensiv bog’liq va kam
xarakatchan bo’ladi. Chigit unib chiqqandan keyingi dastlabki ikki xaftada g’o’za
ildizi 40-50 sm chuqurlikka taraladi, fosforli o’g’itni birmuncha ko’p talab
qiladigan davrda esa (gullashdan to hosil to’plashgacha bo’lgan davrda) tuproqning
10 sm qalinlikdagi ustki qatlamida yon ildizchalar nobud bo’ladi va asosiy faol
ildizlar tuproqning chuqur qatlamiga joylashadi. Fosforli o’g’itning qolgan 30% ini
gullashda g’o’zadan 30 sm chetga 17 sm chuqurlikka solish yaxshi samara beradi.
Chigit ekiladigan yerlarni kuzgi shudgorlash vaqtida asosiy fosforli o’g’itni lenta
shaklida shudgor egat tubiga solinsa, u paxta hosilini oshirishga sezilarli darajada
ta’sir ko’rsatadi. G’o’za o’stirishda ekinni qatorlab o’g’itlash muhim ahamiyatga
ega. Chigit ekish vaqtida gektariga 10-20 kg hisobida P 2O 5 ni 5-10 kg azot bilan
aralashtirib berish paxta hosilini gektariga 2-3 s ga oshiradi.
Kaliyli o’g’itlarning yillik meyori cheklangan bo’lsa, o’simlikni shonalash
davri beriladi, yillik meyor katta bo’lsa kaliyning yarmi kuzgi shudgorlash vaqtida
solingan ma’qul. G’o’za qator oralarini ishlash vaqtida qo’shimcha oziq sifatida
beriladigan o’g’itni iloji boricha chuqurroq solish kerak.
G’o’za - beda alamashlab ekishda (2-3 yil beda va 5-7 yil g’o’za) bedapoya
haydalgandan keyin birinchi yili chigit ekiladigan yerlarni kuzgi shudgorlashda
fosforli va kaliyli o’g’itlarning oshirilgan meyori bilan o’g’itlash tavsiya qilinadi.

Chunki beda tuproqda ko’p miqdorda azot to’plash xususiyatiga ega, shunga ko’ra
bedapoya o’rniga birinchi va ikkinchi yili ekiladigan ekinga beriladigan azotli
o’g’it meyori kamaytiriladi. Alamashlab ekishda g’o’za buzilgan bedapoyadan
uzoqlashgan sari unga beriladigan azot meyori oshib boradi, fosfor va kaliyning
meyori aksincha bir muncha kamayadi. Paxtakor xo’jaliklarda go’ng to’plash
masalasi cheklanganligi tufayli chigit ekiladigan yerlar gektariga 10-15 t meyorda
go’ng bilan o’g’itlanadi. Go’ng odatda bedapoya haydalgandan 4-5 yil o’tgach
solinadi.
Oziqlantirish uchun beriladigan mineral o’g’itlar yoki ularning organik
o’g’itlar bilan aralashmasi, odatda egat olish bilan bir vaqtda beriladi. Dastlabki 2
marta o’g’itlashda kultivatorga 4 ta soshnik, 2 tasi asosiy qatorlarga (birinchisi
o’ng, ikkinchisi chap qator boylab), qolgan 2 tasi tutash yon qatorlarga o’g’it
soladigan qilib o’rnatiladi. Bunda kultivator –o’g’itlagichgabegona o’tlarni
yo’qotish uchun ham ish organlari o’rnatilsa, agregat bir yo’la 3 ta egat olish, o’g’it
solish va begona o’tlarni yo’qotish vazifasini bajaradi. Kultivatorga hammasi
bo’lib 5 ta egat olgich: buning 3 tasi asosiy qatorlardan, qolgan 2 tasi esa yon
tutash qatorlardan o’tadigan qilib o’rnatiladi. Agregatning okuchniklari yon
egatlardan 2 martadan o’tgani uchun o’g’it normasi 2 marta kam tushadigan qilib
sozlanadi, shunda asosiy qatorlarga tushayotgan o’g’it normasi bilan tenglashadi.