Page 66 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

suvlari ta’sirida og‘ir mexanik tarkibli tuproqlarda havoning miqdori
keskin kamayadi (11-rasm).

11-rasm. Tuproq to‘la namlanganda tarkibiy qismining o‘zgarishi

Lekin, asosiy vazifa ekinlarning hosildorligining muttasil oshishini

ta’minlash uchun butun vegetatsiya davomida tuproqda suv va havoning
ma’lum nisbatini saqlashni taqozo qiladi.
Ko‘pgina ma’lumotlar shuni isbotladiki, sug‘orilgandan so‘ng
tuproqdagi havo bilan band bo‘lgan g‘ovaklik umumiy g‘ovaklikka

nisbatan 10-15 % past bo‘lsa, hosildorlik keskin kamayib ketadi. Shuning
uchun ham tuproqning havo rejimini yaxshilash maqsadida uning ustki
qismi etilishi bilanoq ishlov berish muhim agrotexnik tadbir hisoblanadi.

Vegetatsiya vaqtidagi asosiy vazifa – tuproqning ustki qismini g‘ovak
holatda saqlab turishdir. Cnunki, hajm og‘irlikning keskin ko‘tarilib
ketishi, havo rejimining yomonlashuviga olib keladi.
Dehqonchilik tajribasida meliorativ jihatdan yomon xususiyatga ega

bo‘lgan tuproqlar o‘zlashtirishning dastlabki davrlaridan boshlab yaxshi
fizik xossalarga ega bo‘la boshlaydi (15-jadval). Dastavval melioratsiya va
o‘zlashtirish tuproq hajm og‘irligining pasayishiga va bunga bog‘liq holda

uning g‘ovakligining oshuviga olib keladi. Ayniqsa, kapillyar suv bilan
band bo‘lgan g‘ovaklikning oshishi madaniy o‘simliklar uchun zarur
bo‘lgan suv jamg‘armasining ko‘payishiga sabab bo‘ladi (16-jadval).

63