Page 64 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

ko‘proq eskidan sug‘oriladigan erning
haydov osti qatlami, shuningdek cho‘l
mintaqasidagi mexanik tarkibiga ko‘ra og‘ir
bo‘lgan tuproqning barcha profiliga xos.
1,6 Madaniy ekinlar uchun umuman yaroqsiz
bo‘lgan tuproqning o‘ta qattiq qismi, onda-
sonda haydalma qatlam ostida yoki zonasida
tuproq osti loy qatlamida uchraydi.
Tuproqning bunday qattiq qatlami paxta
dalalarida mashina va agregatlarning
g‘ildiraklari izida ham uchraydi, bunday
tuproqqa ishlov berish ancha qiyin, katta kuch
talab qiladi, haydalganda katta-katta tuproq
kesaklari hosil bo‘ladi.

Tuproqning 2,6 Past (quyi) – tipik bo‘z tuproq mintaqasidagi
solishtirma gidromorf tuproqning haydaladigan sersirindi
3
og‘irligi, g/sm qatlami.
2,60 – 2,65 O‘rtacha – sug‘oriladigan tipik bo‘z tuproq
zonasining ustki qismiga xos.
2,65 – 2,70 Yuqori darajali – cho‘l mintaqasi
tuprog‘ining ustki qatlami va bo‘z tuproqning
ostki qatlamiga xos.
2,70 Yuqori – tuproqning haydov osti qatlami va
cho‘l mintaqasining o‘zida temir birikmalari
va og‘ir fraksiyali minerallar saqlovchi tuproq
hosil qiluvchi jinslariga xos.
Umumiyda 55 Yuqori (baland) – hajm og‘irligi 1,0-1,1
g‘alvirak (ilma- g/sm ni tashkil etadigan tuproq ustki
3
teshik) tuproq, qatlamiga xos. Aeratsiya darajasi 25% dan
tuproq hajmiga ortiq.
nisbatan % 48 – 55 Yaxshi – g‘o‘za va boshqa chopiq qilinadigan
hisobida ekinlar o‘sishi va rivojlanishi uchun qulay
bo‘lgan, hajm og‘irligi 1,2-1,4 g/sm ni
3
tashkil qilgan tuproq haydalma qatlamiga
xos. Qumoq tuproqlarda umumiy g‘ilviraklik
(g‘ovaklilik) 45-46% va aeratsiya darajasi 20-
25%.
45 – 48 Qoniqarli – hajm og‘irligi 1,40-1,50 g/sm
3
tuproq qatlamlariga xos aeratsiya darajasi
20%.
45 Madaniy o‘simliklar uchun qoniqarsiz,
asosan hajm og‘irligi 1,5 g/sm dan ortiq
3
bo‘lgan zich haydov osti qatlamlariga xos.
Aeratsiya darajasi 20% dan kam (bunday

61