Page 71 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, tuproq hajm og‘irligining
o‘zgarishi va g‘ovakligi undagi suvga chidamli agregatlarning bo‘lishiga

bog‘liqdir. Binobarin, chirindiga boy va strukturali tuproqlarda nokapillyar
va kapillyar bo‘shliqlar hamma vaqt mavjud. Ular normal havo va suv
almashinuvini ta’minlab turadi. Og‘ir mexanik tarkibli ko‘p bo‘lsada,

ularda suv va havoning erkin harakati juda past bo‘ladi. Tuproqning fizik
xossalarini yaxshilashning bosh yo‘li – agrotexnik talablarga javob
beradigan ishlov jarayonini amalga oshirish hisoblanadi.

Mustaqil ishlash uchun savollar:
1. Tuproqlarning umumiy fizik xossalariga qaysi xossalar kiradi?
2. Tuproqning qattiq fazasining zichligi deb nimaga aytiladi?

3. Solishtirma va hajm og‘irligining o‘lchov birligi nima?
4. Solishtirma og‘irlik ko‘rsatkichi tuproqning qaysi xossalariga
bog‘liq bo‘ladi?

5. Tuproqning hajm og‘irligi deb nimaga aytiladi?
6. Tuproqning hajm og‘irligining dehqonchilikdagi ahamiyati?
7. O‘zbekistonda sug‘oriladigan tuproqlarning fizik xususiyatlarini
baholash bo‘yicha shkalasi kimlar tomonidan ishlab chiqilgan?

8. Tuproqning g‘ovakligi deb nimaga aytiladi?
9. Tuproqning g‘ovakligini oshirish yo‘llari haqida gapirib bering?
10. Tuproqning g‘ovakligining o‘lchov birligi nima?

§2.5. Tuproqlarning fizik-mexanik xossalari haqida umumiy tushuncha

va ularning ahamiyati

Tuproqqa sifatli ishlov berish, urug‘larning unib chiqishi, o‘simlik

ildizlarining tuproqning turli qatlamlariga kirib borish holati va
o‘simliklarning o‘sib rivojlanish sharoitlari uning fizik - mexanik
xossalariga bog‘liq bo‘ladi.
Fizik - mexanik xossalar, birinchidan tuproqning xususiyatlarini

(kimyoviy tarkibi va fizik xossalari) o‘zida aks ettirsa, ikkinchi tomondan
tuproqqa ishlov berish nuqtai nazaridan uni baholashda muhim o‘rin
tutadi.

Fizik-mexanik xossalarni o‘rganish tuproqning texnologik
xususiyatlarini baholashda, ya’ni erlarga ishlov berishda, ekish va yig‘ib-
terib olishda, tuproqqa ishlov berishda qo‘llaniladigan xilma-xil qurollarni
joriy qilishda, shuningdek, haydov mashinalari, ayniqsa, ularning ishchi