Page 75 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

2
Demak, mexanik kuch (g/sm hisobida) dastavval orta borib, namlik
ko‘paygan sari – kamayadi (19-jadval).

N.A.Kachinskiy bo‘yicha tuproqlar yopishqoqligiga ko‘ra quyidagi
guruhlarga ajratiladi:
 Eng kuchli yopishqoq - ˃ 15 g/sm²;

 Kuchli yopishqoq – 5-15 g/sm²;
 O‘rtacha yopishqoq – 2 - g/sm²;

 Kuchsiz yopishqoq - ˂ 2 g/sm².
Yopishqoqlik - tuproqning mexanik tarkibiga, fizik-kimyoviy
xossalariga, asosan, tuproq singdirish kompleksidagi kationlar miqdoriga

bog‘liqdir.
19-jadval

Sug‘oriladigan sahro tuproqlarining yopishqoqligini namlik
miqdoriga qarab o‘zgarishi

Genetik Yopishqoqlik Genetik Yopishqoqlik
qatlam va qatlam va
Tuproqlar Namlik, Kuch, Tuproqlar Namlik, Kuch,
chuqurligi, % g/sm chuqurligi, % g/sm
sm sm
18,1 3,19 16,7 3,20
A 21,1 6,25 A 18,8 5,75
0-28 23,5 8,77 O‘tloqi 28-38 20,1 8,41
Haydalma 25,1 7,65 allyuvial Haydov 23,3 10,82
qatlam 27,3 4,16 osti qatlam 28,3 7,05
Sur tusli 31,4 5,41
qo‘ng‘ir 18,8 4,70 19,0 3,25
A A
28-36 22,7 7,85 0-30 22,8 7,06
8,33
8,15
Haydov osti 25,2 10,51 Haydalma 25,2 10,32
29,0
28,0
qatlami qatlam
34,1 8,73 35,0 5,46
14,9 O‘tloqi taqir
A 18,3 3,25 A 18,5 4,01
O‘tloqi 0-28 20,8 5,09 30-39 21,1 5,63
allyuvial Haydalma 26,2 9,53 Haydov 24,3 10,03
qatlam 28,5 7,82 osti qatlam 26,7 6,89
31,1 5,07 29,4 4,95

Masalan, yuqori chirindili tipik bo‘z tuproqlar bilan taqirlar bir xil

namlik sharoitida (mexanik tarkibi o‘xshash bo‘lganda) har xil
yopishqoqlik darajasiga egadirlar. Tipik bo‘z tuproqlar namlanganda

70