Page 66 - Қодирова_электрон монография 2024
P. 66

Сурхондарё воҳаси тоғ ва тоғ олди минтақаси тупроқларининг

                                            умумий физик хоссалари

                     Кесма рақами ва            Чуқурлиги,          Ҳажм          Солиштирма         Ғоваклиги,
                        тупроқ номи                  см           оғирлиги,         оғирлиги,              %
                                                                     г/см 3            г/см 3
                                                         Бойсун тумани
                   30-кесма. Лёссларда              0-20             1,30              2,68              51,4
                  шаклланган тўқ тусли             20-30             1,31              2,68              51,1
                 бўз тупроқ, ювилмаган             30-68             1,38              2,70              48,8
                                                   68-80             1,44              2,72              47,0
                    32-кесма. Учламчи               0-12             1,50              2,70              44,4
                   қизғиш тусли неоген             12-26             1,52              2,71              43,9
                       ётқизиқларда
                  шаклланган тўқ тусли             26-44             1,54              2,72              43,3
                 бўз тупроқ, ювилмаган             44-80             1,55              2,72              43,0

                   28-кесма. Лалми тоғ              0-20             1,21              2,52              51,9
                  жигарранг карбонатли             20-35             1,24              2,56              51,5
                    тупроқ, ювилмаган              35-60             1,29              2,60              50,3
                                                   60-91             1,34              2,66              49,6
                                                   91-120            1,43              2,71              47,2
                   23-кесма. Лалми тоғ              0-16             1,08              2,40              55,0
                     жигарранг типик               16-30             1,16              2,48              53,2
                    тупроқ, ювилмаган              30-66             1,15              2,46              53,2
                                                   66-120            1,28              2,59              50,5

                      Сурхондарё            воҳаси         бўз      тупроқлар           минтақасининг

               суғориладиган  тупроқларининг  суғориш  давомийлигидан  қатъий
               назар барча ўрганилган тупроқлар бўйича солиштирма оғирлик 2,51
                                3
               -  2,73  гсм   оралиғида  тебраниб  туради  (7-жадвал).  Бу  ҳолат
               Сурхондарё воҳаси учун характерли ҳисобланади, чунки тупроқлар
               механик  таркиби  бўйича  бир  хил  бўлса-да,  минералогик  таркиби
               бўйича бирмунча фарқланиши адабиётларда келтириб ўтилган.  Бу

               фарқланишни Л.Турсунов қуйидагича изоҳлаган - йирик дисперсли
               заррачалар  минералогик  таркибини  ўрганиш  натижасида,  эскидан
               суғориладиган  тупроқлар  профилининг  юқори  ва  ўрта  қисмида
                                                                                          3
               солиштирма  оғирлиги  юқори  минераллар  -  (2,9  гсм   дан  юқори)
               эпидот, гранит, гематит, лимонит, магнетит тўпланиши кузатилади,
               эскидан  суғориладиган  тупроқларда  бу  минералларнинг  иштирок

               этиши солиштирма оғирликнинг ошишига олиб келади.


                                                             60
   61   62   63   64   65   66   67   68   69   70   71