Page 107 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

OZUQABOP EKINLARDA ILMIY TADQIQOTLAR

OLIB BORISH

Chorvachilik qishloq xo‘jaligining eng muhim tarmoqlaridan biri

bo‘lib, aholini go‘sht, sut, tuxum va boshqa maxsulotlarga bo‘lgan
ehtiyojini qondirishda katta ahamiyatga ega. Chorvachilikni

rivojlantirish eng avvalo mustaxkam ozuqa bazasini yaratishga bog‘liq.

Inson o‘zuning kundalik ozuqa ratsionida oqsil, uglevodlar va
minerallarga bo‘lgan ehtiyojining qariyb 50% ni chorva maxsulotlari

hisobiga qondiradi. Shu tufayli chorvachilikni rivojlantirish bugungi

kunda eng dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.
Chorvachilikni rivojlantirish va mustaxkam ozuqa bazasini yaratish

uchun ozuqa turlari va ozuqabop ekinlar klassifikatsiyasini mukammal

bilishimiz lozim. Ozuqalar o‘z xususiyatlariga ko‘ra: dag‘al ozuqalar,
shirali ozuqalar, konsentrat ozuqalar, mineral va vitaminlarga bo‘linadi.

Ozuqalar ichida nisbatan keng tarqalgani dag‘al ozuqalar

hisoblanadi. Dag‘al ozuqalar tarkibida 10-40% gacha namlik, 60-90%
gacha quruq massa bo‘ladi. Dag‘al ozuqalaming ozuqa birligi 0,1-0,5

gacha bo‘lishi mumkin. Ozuqalar ichida shirali ozuqalar ham muhim
ahamiyatga ega bo‘lib, bu ozuqalar sershiraligi, vitaminlarga bo‘yligi

bilan ajralib turadi. Shirali ozuqalarga ildizmevalar, tuganakmevalar,

silos va boshqa turdagi sershira ozuqalar kiradi. Shirali ozuqalar
toyimliligi nisbatan past 0.1-0.4 bo‘lsada o‘z ahamiyati va o‘ziga xosligi

bilan ajralib turadi va uning o‘mini xech qaysi ozuqalar toldira olmaydi.

Shirali ozuqalar tarkibida 60-90% gacha namlik bo‘ladi. Shirali
ozuqalar chorva xayvonlari ishtaxasini ochadi, modda almashinuvini

yaxshilaydi, sog‘in sigirlar sutini oshiradi. Chorva xayvonlar
maxsuldorligini oshirishda shuningdek konsentrat ozuqalar muhim o‘rin

tutadi. Konsentrat ozuqalar maxalliy tilda em -deb ataladi. Bu ozuqalar

tarkibida 10-14 % namlik 86-90% quruq modda mavjud. Konsentrat
ozuqalar to‘yimliligi bilan ajralib turadi. Bu ozuqalaming ozuqa birligi

0,7 va undan yuqori bo‘ladi. Masalan sulining ozuqa birligi 1,0 ga teng

bo‘lsa, bug‘doy donining ozuqa birligi 1,12, makkajo‘xori donining
ozuqa birligi esa 1,34 ga teng.

107