Page 108 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Chorvachilikda chorva xayvonlarining sog‘lom o‘sib rivojlanishida

shuningdek minerallar va vitaminlar muhim ahamiyatga ega. Minerallar
va vitaminlar xayvonlar tomonidan nisbatan kam miqdorda iste’mo‘l

qilinsada ularning salomatligida g‘oyat zarur hisoblanadi. Mineral va

vitaminlaming etishmasligi xayvonlarda turli kasalliklami keltirib
chiqaradi. Minerallardan chorva xayvonlari uchun eng ko‘p osh tuzi

ishlatiladi. Osh tuzi xayvonlar ishtaxasini ochadi, modda almashinish

jarayonini yaxshilaydi. Chorva xayvonlari uchun nisbatan ko‘proq S, A
va V vitaminlari va shu vitaminlarga boy ozuqalar ahamiyatli

hisob’anadi. Ozuqabop o‘simliklar ham o‘z xususiyatlariga ko‘ra to‘rtta

guruhga bo‘linadi, bular: - g‘allasimon ozuqabop o‘simliklar; -dukkakli
ozuqabop o‘simliklar; -xilollar; -har xil o‘tlar. Ozuqabop o‘simliklar

ichida nisbatan keng tarqalgani va ahamiyatligi g‘allasimon o‘tar

hisoblanadi. G‘allasimon o‘simliklar jadal o‘sib rivojlanishi, serhosilligi,
to‘yimliligi, uglevodlarga va kraxmalga boyligi bilan ajralib turadi. Bu

o‘simliklar vegetatsiya davrining davomiyligi va biologik

xususiyatlariga ko‘ra bir yillik va ko‘p yillik g‘allasimon o‘tlarga
bo‘linadi. Jami foydalaniladigan ozuqabop o‘simliklarning qariyb 50%

dan ortigi g‘allasimon o‘tlarga to‘g‘ri keladi.
Ozuqabop o‘simliklar ichida keyingi o‘rinni dukkakli o‘simliklar

tashkil etadi. Dukkaklilar ozuqabop o‘simliklaming qariyb 30% ga

yaqinini tashkil etadi. Dukkakli o‘tlar ham boshqa o‘simliklar singari 1
yillik va ko‘p yillik g‘allasimon o‘simliklarga ajratiladi. Bir yillik

g‘allasimon o‘simliklarga bir yillik dukkakli don ekinlari: soya, loviya,

ko‘k no‘xot va boshqalar, ko‘p yillik dukkakli o‘tlarga esa: beda,
sebarga, esparset singari dukkakli o‘tlar kiradi. Ozuqabop ekinlarda

eksperimentlarni rejalashtirish. Chorvachilikni rivojlantirish ma‘lum
darajada bu soxadagi ilmiy tadqiqotlarni to‘g‘ri va sifatli olib borilishiga

bog‘liq. Ilmiy tadqiqotlarni rejalashtirishda ozuqa turlari, ozuqa balansi,

ozuqalarning to‘yimliligi va shu singari boshqa sifat ko‘rsatkichlami
oshirishga qaratilishi lozim.

Ozuqabop ekinlar bilan ilmiy tadqiqotlar olib borishda bir

tomonlilikka yo‘l qoyib bo‘lmaydi. Har bir ozuqa turining o‘ziga xos
ahamiyati va ayrim kamchiliklari mavjud qishloq xo‘jaligining boshqa

108