Page 146 - 10-Жаҳон тарихи метод ўзбек

@edurtm_uz

Respublika
ta’lim markazi
5-topshiriq. O‘qituvchi quyidagi jadvalni sinf taxtasiga chizadi va o‘quvchilardan
uni to‘ldirishni so‘raydi (jadval to‘ldirilmagan holda taqdim etiladi).
METODIK QO‘LLANMA METODIK QO‘LLANMA METODIK QO‘LLANMA Polsha Vengriya
2-jadval
Markaziy va Sharqiy Yevropa mamlakatlari

Chexoslovakiya

Qo‘shimcha maʼlumot
O‘zgarishlar boshqa Yevropa mamlakatlaridagiga nisbatan Yugoslaviyada bir oz
murakkab kechdi. Bu mamlakat I. V. Stalin bilan I. B. Tito o‘rtasidagi mojarodan keyin
sovetlarning ittifoqlar tizimiga kirmadi, biroq unda shakllangan siyosiy rejim sovet
totalitarizmining ko‘plab belgilariga ega edi. Yugoslaviyada 1950-yillari o‘tkazilgan
va N. S. Xrushchyov tomonidan qattiq tanqid qilinib, SSSR bilan munosabatlarning
yana keskinlashuviga olib kelgan islohotlar rejimning xarakterini tubdan o‘zgar-
tirmadi. Bu islohotlar ishlab chiqarishda o‘zini o‘zi boshqarish modelining joriy
qilinishini, bozor iqtisodi elementlarining rivojlanishini nazarda tutgan va boshqa
Sharqiy Yevropa mamlakatlaridagiga nisbatan kengroq mafkuraviy erkinlikka yo‘l
ochgan edi. Ayni paytda yagona partiya – Yugoslaviya kommunistlar ittifoqining
hokimiyatga bo‘lgan monopoliyasi va uning lideri I. B. Titoning alohida roli saqlanib
qoldi.
Yugoslaviyadagi mavjud siyosiy rejim mazkur davlatning o‘z taraqqiyoti mah-
suli bo‘lib, SSSRning yordamiga tayanmagan edi. Shu sabali I. Tito vafot etgan-
dan so‘ng sovetlardagi qayta qurish va demokratizatsiyalash boshqa Sharqiy
Yevropa mamlakatlariga nisbatan Yugoslaviyaga kamroq taʼsir qildi.
Ammo ijtimoiy tuzumning asoslarida yuz bergan o‘zgarishlar milliy munosabatlar-
ga ham taʼsir etmasdan qolmadi. Ilgari har bir davlatni qat’iy markazlashgan tuzumlar
yagona davlat tarzida birlashtirib turgandi. Bu tuzumlarning qulashi faqat millatlarning
o‘z taqdirini o‘zi belgilashi uchun emas, millatchi va ayirmachi kuchlarning faollashuvi
uchun ham imkoniyat yaratdi. 1991–1992-yillari Yugoslaviya davlati tarqalib ketdi.
Yugoslaviya tarkibida ilgarigi oltita respublikadan faqat ikkitasi – Serbiya va
Chernogoriya qoldi. Sloveniya, Xorvatiya, Bosniya va Gersegovina, Makedoniya
mustaqil davlatlarga aylandi. Biroq bu parchalanish etnik ziddiyatlarning keskin-
lashuviga olib keldi.
1990-yildan keyin Serbiyada aholisining 90% ini albanlar tashkil qiluvchi Kosovo
avtonom o‘lkasi bilan bog‘liq inqiroz vujudga keldi. O‘lkaning avtonomiyasini
cheklash Kosovo Respublikasining e’lon qilinishiga olib keldi. Qurolli mojaro
boshlandi. 1990-yillar oxirida xalqaro tashkilotlar vositachiligida Serbiya rahbarlari

146