Page 141 - 10-Жаҳон тарихи метод ўзбек

@edurtm_uz

Respublika
ta’lim markazi

Qo‘shimcha maʼlumot

MDHning tashkil topishi. 1991-yilning kuziga kelib barcha sobiq respublikalar
SSSR tarkibidan chiqqanligini e’lon qildilar. 1991-yil 8-dekabr kuni Rossiya prezi-
denti B. Yelsin, Ukraina Prezidenti L. Kuchma va Belorussiya Oliy Sovetining raisi
V. Shushkevich Beloveje o‘rmonzoridagi (Belorussiya) ovchilar uyida to‘planib,
SSSR o‘z faoliyatini tugatganligini va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH)
tuzilganligini e’lon qildi. 1991-yil 25-dekabr kuni M. Gorbachyov o‘zidan davlat
vakolatlarini soqit qilganligi to‘g‘risida bayonot berdi. METODIK QO‘LLANMA
1991-yil 13-dekabrda Ashxobod shahrida beshta Markaziy Osiyo respublikalari
rahbarlarining uchrashuvi bo‘lib, unda aʼzo davlatlarning tengligi va barchasining
MDH taʼsischisi maqomi tan olinishi sharti bilan ittifoqqa qo‘shilishi maʼlum qilindi.
1991-yil dekabrda Olmaotada bo‘lib o‘tgan uchrashuvda deklaratsiya qabul
qilinib, SSSR xalqaro huquq subyekti va geosiyosiy reallik sifatida o‘z faoliyatini
tugatganligi taʼkidlandi. Shu yil oxirigacha Boltiqbo‘yi respublikalari – Latviya,
Litva, Estoniyadan tashqari, barcha sobiq sovet respublikalari MDH tarkibiga
kirdilar.
SSSRning tarqalib ketishi sobiq respublikalar o‘rtasidagi an’anaviy iqtisodiy
aloqalarning ham buzilishiga olib keldi. Ayniqsa, Rossiya bilan sobiq sovet
respublika lari o‘rtasida munosabatlarni yangidan qurish ancha murakkab kechdi.
Bunga Rossiyaning og‘ir iqtisodiy ahvolidan tashqari psixologik omil ham sabab
bo‘ldi. Mustaqillikka erishgan sobiq sovet respublikalari qaytadan Rossiya taʼsiriga
tushib qolmaslik uchun ehtiyotkorlik bilan harakat qildilar. Rossiyaning iqtisodiy,
texnologik va harbiy imkoniyatlari kamayishi sababli uning xalqaro maydondagi
obro‘si ham pasayib ketdi. XX asrning so‘nggi o‘n yilida Rossiyaning jahon xo‘jalik
aloqalaridagi ishtiroki keskin qisqardi. Ayni paytda Rossiya iqtisodiyotining tashqi
bozorga qaramligi oshib ketdi. Yugoslaviya, Iroq kabi keskin xalqaro muammolarni
hal qilishda ham Rossiya deyarli ishtirok etmadi.
Bugungi kunga kelib MDHdan tashqari, mintaqaviy xalqaro tashkilotlar ham
paydo bo‘ldi. Shanxay Hamkorlik tashkiloti (SHHT), Bojxona Ittifoqi shular
jumlasidandir. O‘zbekiston Respublikasi bu tashkilotlar faoliyatida o‘zaro
manfaatdorlik va tenglik tamoyillari asosida qatnashib kelmoqda.

III. Refleksiya bosqichi.
6-topshiriq. Esse yozish. “Sovet Ittifoqida islohotlar va inqiroz: imperiyaning
tugatilishi” mavzusida asoslangan esse yozish.
7-topshiriq. Quyidagi jadvalda keltirilgan mavzuga oid atamalarga izoh bering.

4-jadval

T/r Atamalar Izohi

1 Reparatsiya

2 Yengil sanoat

141