Page 212 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

КРИСТОФеР AЛьБеРТ СИМС

(«Monet, Income and Causality») номли мақолангиз катта қизиқиш
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
уйғотган. Бу сизнинг кўп иқтисодчиларни жалб қила олган биринчи
ишингизмиди? Макроиқтисодчиларда қандай таассурот уйғотди?
Симс: Ростини айтсам, бу биринчи катта қизиқиш уйғотган мак-
роиқтисодий ишим эди. Бундан олдин ҳам шундай бир нечта ишим бор
эди. Менинг қўшимча баҳо кўпайтирилган дефляцияси (Sims, 1969)
ишим ҳозирга қадар муҳокама қилиниб келинади. аммо, ҳозирги кун-
да кўпчилик инсонлар индекслар назариясига эътибор беришмаяпти.
вақтлар ўтиб бунга яна қайтилади, ҳозирча бу ҳақда кўп нарсалар
ёзилмаган. Менда яна Даниянинг макроиқтисодий прогнозларига оид
ишларим ҳам бор (Sims, 1967), бу ҳам катта эътиборни тортди. «Пул,
даромад ва ўзаро алоқа» мақоламнинг шундай катта эътиборни торт-
ганининг сабаби, у монетарчилар ва кейнсчилар ўртасидаги қарама-
қаршиликлар марказидан чиққанлигидир. Қарама-қаршиликлар мар-
казида айнан макроиқтисодий тадқиқотлар турар эди. Ўша вақт мен
Гарвардда Чикаго университети билан ҳеч қандай алоқаси йўқ фалсафа
доктори эдим. У ерда мен Фридманнинг барча гаплари ҳақиқат ва кей-
нсчилар нотўғри дея таъкидлаган эдим. шунинг учун менинг ишимга
қарши кейнсчиларнинг барча артиллерия ўқлари қаратилган эди.
Йелда ўз ишимни тайёрлаётганимда Тобин билан суҳбатлашиб
қолдим. Менинг тадқиқотимга совуққонлик билан қараганди, аммо
қолганлар каби унча кўп танқид қилмади. У пулнинг регрессив даро-
мадда ташқи омил бўлса ва пул массасининг ўзгариши иқтисодиёт-
нинг жавоб реакцияси сифатида харектерланувчи ва бу фақат пул
массасининг эмпирик бир қисмини кўрсатади деган. Ҳозир ҳам, кейин
ҳам шуни аниқ айтиш мумкинки, инсонлар учун пул-кредит тизими
жуда муҳимдир. Фридман ҳам олдин шуни таъкидлаган албатта. Тобин
эса бошқа соҳалар ҳам шу каби муҳим деб ҳисоблар эди.
Фишер Блек билан шу мавзуда биринчи маротаба суҳбатлашгани-
мизда, у шундай деган эди: олинадиган факт бўйича тўғри ва у тўғри
айтган эди. Унинг сўзларига кўра, Грейнжернинг ўзаро алоқа иши бўйи-
ча синовида биржа курси ҳамма нарсанинг сабабига айланиш мум-
кин, чунки уни тахмин қилиб бўлмайди. Мен буни билишим ва, унинг
фикрига қўшилсам-да, пулнинг бу ерда алоқа бўлмаслигини таъкидла-
дим. Фридман пул массасини Федерал захира тизими қаттиқ назорат
қилишини қайта ва қайта таъкидлар эди. Бу фақат сиёсатчилар хоҳи-
ши билан ўзгариши мумкин, шунинг учун, бу – фақат активларнинг
баҳоси. Ўша вақт мен унга худди шундай жавоб берган эдим, лекин
бу жудаям яхши вариантли жавоб эмас эди. Фишер Блек ушбу гапим-
212