Page 149 - Nobel_10.02.25_Neat

ИЛМИЙ-ОММАБОП РИСОЛА , II ҚИСМ

2024 йил 16 октябрь куни Тошкентдаги Янги Ўзбекистон
университетида Марказий Осиё университетлари форуми бў-
либ ўтди. Форум доирасида Ўзбекистон пойтахтига бир қатор
олимлар ташриф буюрди ҳамда уларнинг учрашув ва маъруза-
лари ташкил этилди. «Gazeta.uz» меҳмонлардан бири, иқтисо-
диёт бўйича 2014 йилги Нобель мукофоти совриндори Жан Ти-
роль билан суҳбатлашди.
Суҳбат давомида франциялик иқтисодчи: давлатнинг иқтисо­
диётдаги роли, монополиялар қаердан пайдо бўлиши, уларга қарши қан­
дай курашиш мумкинлиги ва олимларнинг ижтимоий масъулияти ҳа­
қидаги саволларга жавоб берди.
Баҳодир Абдуллаев: Профессор Тироль, сиз билан суҳбатла­
шиш имконига эга бўлиш мен учун шараф. Суҳбатни бошлашдан олдин
баъзи тушунчаларга ойдинлик киритиб олсак, дегандим. Сиз учун мо­
нополия нима?

Жан Тироль: Монополия – бозордаги вазиятга жуда катта
таъсир кўрсата оладиган корхона. Бу орқали у нархни оширса ҳам
ёки паст сифатли маҳсулот ишлаб чиқарса ҳам истеъмолчилари-
ни йўқотмайди, чунки бошқа муқобил йўқ. Мана шу – монополия
ва бу жамият учун ёмон. Жамият учун ёмон эканига икки сабаб
мавжуд.

Биринчиси, нархлар юқори ёки сифат паст экани. Иккинчи
сабаб эса, монополиялар инновациялар билан кўп ҳам шуғуллана-
вермайди. Чунки уларнинг ҳаёти осон. Шундан келиб чиқиб, улар
инновация қилишлари шарт эмас, чунки барибир мижозларини
йўқотмайди. Шунинг учун ҳам монополияларга қарши сиёсат бў-
лиши лозим.
Мухбир: Турли мамлакатларнинг монополияга қарши орган­
лари монополияларни турлича аниқлайди. Масалан, корхоналарни
бозордаги улушига қараб монополия сифатида баҳолаш кўп кузатила­
ди. Сизнингча, бу ўлчов тўғрими?

Жан Тироль: Бу биринчи ўлчов. Охир-оқибат, иқтисодчи
сифатида бизга маълумки, фақат бозордаги улушнинг ўзигина
буни билиш учун етарли эмас. Чунки бошқа корхоналардан яхши-
роқ маҳсулот ёки хизмат таклиф қилиб ҳам бозорда катта улушга

147