Page 153 - Nobel_10.02.25_Neat

ИЛМИЙ-ОММАБОП РИСОЛА , II ҚИСМ

дородга сармоя киритишингиз керакми ёки бошқа углерод изла-
ри билан боғлиқ лойиҳаларгами? Биз нима ишлашини аниқ бил-
маймиз, шундай экан, бу масалада самимий бўлишимиз лозим.

Шунинг учун ҳам асосан углерод нархини белгилаш орқа-
ли углеродни камайтиришга рағбатлар бериш яхшироқ. Углерод-
ни нархлашимиз, яшил инновацияларни рағбатлантириш орқали
[иқтисодий агентларга] рағбатлар беришимиз мумкин. Лекин ба-
рибир қарор қабул қилиш қийин, чунки адашишимиз ҳам мумкин.
Умуман олиб айтганда, қандай қилса тўғри бўлишини ҳеч ким бил-
майди.

Мухбир: Оддий фуқаро нуқтаи назаридан монополия яхши ёки
ёмон эканини тушунтириб бера оласизми? Нега ёмон ёки нима учун
яхши? Сизнингча, иқтисодиётнинг қайси соҳаларида давлат монополи­
яга эга бўлиши лозим?

Жан Тироль: Яхши савол. Истеъмолчиларга зарар бўладиган
ҳар қандай жойда, масалан, одамларда қарамлик келтириб чиқа-
рувчи ўйинларда. Бу билан хусусий сектор шуғулланса ҳам, ҳуку-
мат буни ҳеч бўлмаганда қарамликни камайтириш учун назорат
қилса, яхши бўлади. Алкоголь, қарамлик келтириб чиқариши мум-
кин бўлган моддалар ва ҳоказо масалаларда ҳам шундай.
«Лекин умумий айтганда, давлат ишлаб чиқарувчи бўлмас-
лиги лозим – буни тушуниш жуда муҳим. У электр тармоғи ёки
темирйўл тармоғи ва шунга ўхшаш нарсаларни яратиши лозим.
Шунингдек, давлат хусусий сектор бошқара олмайдиган нарсани –
ҳуқуқий базани, қонуний ҳуқуқларни, қонуний аниқликни ярати-
ши лозим. Бу хусусий сектор учун жуда муҳим».

Шулар яратилгач, самарадорлик хусусий сектор томонидан
таъминланади. Ҳукумат у ерда қилиши керак бўлган нарса, асосан,
рақобат сиёсати орқали монопол кучларни назорат қилиш ҳамда
рақобат ва инновациялар мавжуд эканига ишонч ҳосил қилиш-
дир. Мана шу нарса давлат айнан қаерда муҳим эканини кўрсата-
ди. Давлат футболчи эмас, ҳакамдир. Ҳа, давлат саноат ўйинидаги
футболчи эмас. У – ҳакам. Ҳакам эса ҳамма рақобатлаша олишига
ишонч ҳосил қилиши керак.

151