Page 24 - Международный научно-методический сборник "Учитель Казахстана"

«Қазақстан ұстазы» «Учитель Казахстана» 2020

Қорек неғұрлым қолжетімді болса, ағзаға тіршілік ету соғұрлым оңай.
Ағзалардың барлығы қорек табуға ұмтылады, сондықтан олардың ара-
сында бәсекелестік туындайды. Ең күшті қоректік бәсекелестік қажетті-
ліктері ұқсас ағзалар – бір тұқымтоп, үйір т.б. мүшелері арасын- да бо-
лады. Бәсекелестікті азайту үшін жәндіктердің көптеген түрлері тіршілі-
гінің әртүрлі кезеңінде түрлі қорекпен қоректенеді. Инеліктің дернәсіл-
дері тұщы суқоймада тіршілік етіп, ұсақ су жануарларымен қоректенеді,
ал ересек инелік ұшатын жәндіктерді жейді (3-сурет). Басқалар жемейтін
қорекпен қоректенетін жануарлар да бар. Мысалы, ағаш сүрегін қорыта-
тын термиттер немесе басқа тұяқтылар жей алмай- тын жантақты жей-
тін түйелер.
ТВ шоу
(Теледидарға арналған бағдарлама дайындайды. Әр топ бірлесе отырып
сұраққа айғақтар мен дәлелдер табады. Жиналған мәліметтерді білетін
бір оқушы ортаға шығып, журналист сұрақтарына жауап береді.)
1. «Өсімдікқоректілер», «жыртқыштар», «өлексежегіш-
тер» деген түсі- ніктерге анықтама беріп, мысалдар
келтіріңдер.
2. Қоректік тізбек дегеніміз не?
3. «Биоалуантүрлілік» деген түсінікке анықтама
беріңдер.
Қоректік тізбек. Сызбадан көріп тұрғандай жануарлардың қорек- тенуін
қамтамасыз ету үшін бәрібір өсімдіктер қажет. Тірі ағзалардың тұрақты
жоғары дамыған бірлестігі өсімдіктерсіз тіршілік ете алмайды. Тіршілі-
гін қамтамасыз ету үшін тірі ағзалар қоректік тізбек түзеді.
Қоректік тізбек – қоректік затпен энергияны бір-бірінен ретпен ала- тын

Қоректік тор. Басқа қарапайым тізбекті де құруға болады: өсімдік тұ-
қымы
лық және т.б. Бұлардың барлығы жай үлгі. Шынында табиғатта бір қорек
типімен ғана қоректенетін ағзалар болмайды. Шегірткенің өзі бірнеше
шөп түрін, ал шегірткені торғай ғана емес, кірпі, құстардың басқа түрлері
жейді. Сондықтан шынайы табиғатта қоректік тізбек болмайды, оның ор-
нына күрделі қоректік тор түзіледі. Қоректік тор – әртүрлі қоректік тіз-
бектен тұратын күрделі құрылым.
Талдау
Ортақ тапсырма: «Стоп-кадр» әдісі
(Суреттер беріледі. Оқушылар суреттерді сөйлетеді. )

Сергіту https://www.youtube.com/watch?v=ArT_O6eZxm8 Миды шы-
сәті нықтыру
2 минут тапсырма-
сын орын-
дайды.

24