Page 94 - หนังสือเรียนภาษาไทย ม.ปลาย พท.31001

85

การเขียนกาพย แบงออกเปน กาพยยานี กาพยฉบัง กาพยสุรางคนางค กาพยขับไม

(1) กาพยยานี 11 มีลักษณะบังคับของบทรอยกรอง ดังนี้
คณะ คณะของกาพยยานีมีดังนี้ กาพยบทหนึ่งที่ 2 บาท บาทที่ 1 เรียกวา บาทเอก บาทที่ 2

เรียกวา บาทโท แตละบาทมี 2 วรรค คือ วรรคแรกและวรรคหลัง

พยางค พยางคหรือคําในวรรคแรกมี 5 คํา วรรคหลังมี 6 คํา เปนเชนนี้ทั้งบาทเอกและ
บาทโท จึงนับจํานวนไดบาทละ 11 คํา เลข 11 ซึ่งเขียนไวหลังชื่อกาพยยานีนั้น เพื่อบอกจํานวนคํา

ผังของกาพยยานี 1 บท

สัมผัส มีสัมผัสเสนอระหวางคําสุดทายในวรรคหนึ่งไปคําที่สามอีกวรรคหนึ่ง ดังผังขางบน

สวนสัมผัสในนั้นยืดหยุนได
เสียงวรรณยุกต มีขอสังเกตเกี่ยวกับการใชเสียงวรรณยุกตในกาพยยานีอยูบางประการ คือ

1.1 คําสุดทายของวรรคหลังของบาทโท ใชเสียงวรรณยุกตสามัญและจัตวาสวนใหญ

1.2 ที่ใชคําตายเสียงตรี หรือเอกก็มีบาง แตไมคอยพบมากนัก
วิชาเหมือนสินคา อันมีคาอยูเมืองไกล

ตองยากลําบากไป จึงจะไดสินคามา

จงตั้งเอากายเจา เปนสําเภาอันโสภา
ความเพียรเปนโยธา แขนซายขวาเปนเสาใบ

นิ้วเปนสายระยาง สองเทาตางสมอใหญ
ปากเปนนายงานไป อัชฌาศัยเปนเสบียง

สติเปนหางเสือ ถือทายเรือไวใหเที่ยง

ถือไวอยาใหเอียง ตัดแลนเลี่ยงขามคงคา
ปญญาเปนกลองแกว สองดูแถวแนวหินผา

เจาจงเอาหูตา เปนลาตาฟงดูลม
ขี้เกียจคือปลาราย จะทําลายใหเรือจม

เอาใจเปนปนคม ยิงระดมใหจมไป

จึงจะไดสินคามา คือวิชาอันพิศมัย
จงหมั้นมั่นหมายใจ อยาไดครานการวิชา