Page 44 - คู่มือปฏิบัติงานสำหรับวิสัญญีพยาบาล 2562

กระบวนการผ่าตัดสมอง (Cranial operation: Surgical planning) ประกอบด้วย
1. การวางแผนก่อนการผ่าตัด (Preoperative planning) ควรดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวม ซักประวัติตรวจร่างกาย
และสืบค้นเพิ่มเติมอย่างละเอียด เตรียมการป้องกันและรักษาโรคแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากการระงับความรู้สึก

2. การเลือกวิธีระงับความรู้สึก (Anesthesia) การระงับปวดเฉพาะที่ (local anesthesia) การดมยาสลบ
(general anesthesia) การผ่าตัดสมองส่วนใหญ่ใช้การดมยาสลบ การระงับปวดเฉพาะที่มักใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมี
ความเสี่ยงต่อการดมยาสลบหรือการผ่าตัดที่ต้องให้ผู้ป่วยตื่น (awake craniotomy) เพื่อทดสอบด้านภาษาหรือ

การเคลื่อนไหวเมื่อต้องผ่าตัดในต าแหน่งส าคัญ (eloquent area) เช่น ต าแหน่งที่ควบคุมกล้ามเนื้อและภาษาใน
สมองด้านที่เด่น หรือการผ่าตัด deep brain stimulation (DBS)
3. การวางแผนก่อนการผ่าตัด (Preoperative planning) ควรดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวม ซักประวัติตรวจร่างกาย
และสืบค้นเพิ่มเติมอย่างละเอียด เตรียมการป้องกันและรักษาโรคแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากการระงับความรู้สึก

4. การเลือกเครื่องมือที่จะใช้ผ่าตัด (Surgical instrument)
การจัดท่าผู้ป่วย (Patient positioning) ท่าส าหรับการผ่าตัดคือ ท่านั่ง ท่ากึ่งนั่ง ท่านอนหงาย หน้าตรง
บิดหัว ท่าตะแคง ตะแคงกึ่งคว่ า ท่าคว่ าหน้า ซึ่งจัดให้เหมาะสมส าหรับการผ่าตัดแต่ละต าแหน่งของสมอง ระวังการ
เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่นการเสียเลือด ควรให้ศีรษะสูงกว่าระดับหัวใจเพื่อให้เลือดด าไหลกลับเข้าหัวใจได้ดีขึ้น ช่วยลด

การบวมของสมองจากเลือดด าคั่ง,ในท่านั่ง หรือกึ่งนั่งระวังAir embolism ควรห้ามเลือดอย่างรวดเร็ว การกดทับหรือ
ดึงรั้งเส้นประสาท ไม่ควรบิดคอมากเกินไปเพราะจะดึงรั้งเส้นประสาท และลดการไหลเวียนเลือดด าผ่าน Jugular
vein และอาจลดเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง ถ้าจะบิดคอควรหนุนไหล่ขึ้นด้วยหมอนรองใต้ไหล่ การป้องกันแผลกดทับเมื่อ
ต้องผ่าตัดเป็นเวลานาน ควรมีหมอนเจลรองรับส่วนที่กดทับ สระผมด้วยแชมพูฆ่าเชื้อก่อนหรือหลังผ่าตัด ท าความ

สะอาดผิวหนังและใช้ยาฆ่าเชื้อทาบริเวณที่จะท าผ่าตัด

การประเมินผู้ป่วยก่อนผ่าตัด

การประเมินผู้ป่วย ก่อนให้ยาระงับความรู้สึก
 ระดับความรู้สึกตัวของผู้ป่วย GCS ต้องประเมินและบันทึกในชุด Record ทุกราย
 อาการและอาการแสดงของความดันในช่องกะโหลกศีรษะที่สูง เช่น ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียนพุ่ง

 ความผิดปกติของระบบประสาท จากการตรวจร่างการก่อนผ่าตัด เช่น แขนขาอ่อนแรงด้านตรงข้ามกับ
พยาธิสภาพ

 ขนาด ต าแหน่ง และชนิดของก้อนเนื้องอก ภาวะสมองบวมจากภาพทางรังสีวินิจฉัย
 ประวัติชัก ความถี่ การควบคุม และชนิดของการชัก ยากันชักครั้งสุดท้ายที่ได้รับ

 ประวัติการได้รับยาของผู้ป่วย เช่น steroid ยากันชักเป็นต้น
 ภาวะสารน้ าในร่างกาย เพราะในผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีภาวะพร่องสารน้ า และมีความผิดปกติของเกลือแร่ใน

เลือด จากการที่มีคลื่นไส้ อาเจียน ตัวโรคทางสมองของผู้ป่วยเองเช่น DI, CSW เป็นต้น
ความรุนแรงจะขึ้นอยู่กับต าแหน่ง ลักษณะพยาธิสภาพของโรค และขนาดของเนื้องอก ซึ่งผู้ป่วยจะมีพยาธิ
สภาพในสมอง ส่งผลให้ภาวะความดันในช่องกะโหลกศีรษะสูงขึ้น และมีผลโดยตรงต่อปริมาณเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง
อย่างต่อเนื่อง เมื่อความดันในช่องกะโหลกศีรษะสูงจนถึงภาวะวิกฤติอาจท าให้มีการตอบสนองที่เรียกว่า cushing’s

response ส่งผลต่อระบบไหลเวียนเลือดของร่างกายโดยมีอาการแสดงคือ ความดันเลือด systolic สูง และกระตุ้น
baroreceptor บริเวณ carotid sinus ท าให้หัวใจเต้นช้า และมีลักษณะการหายใจที่ไม่สม่ าเสมอ เรียกอาการแสดง
เหล่านี้ว่า “Cushing’s triad”

41