Page 9 - Phẩm Tam Quốc

hại! Ngược lại, Gia Cát Lượng, một người đức độ cao siêu lại được coi là “Ba

lần chọc tức Chu Du”, được mô tả thành “kẻ tiểu nhân gian trá hiểm ác” (lời
Hồ Thích), nghĩ xem, đau xót biết chừng nào!
Chúng ta thấy, lịch sử xa cách chúng ta, có lúc xa cách đến như vậy.

Thực tế, rất nhiều sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử đều có ba diện mạo, ba
hình tượng. 1- Diện mạo được ghi trong chính sử, chúng ta gọi là “hình tượng
lịch sử”. Các sử gia luôn chủ trương như vậy. cần phải nói rõ hơn, “hình

tượng lịch sử” chưa hẳn là “chân tướng lịch sử”. Liệu lịch sử có “chân tướng”
không? Có. Có thể làm rõ không? Khó. Làm rõ chân tướng lịch sử Tam Quốc
là rất khó. Bởi chúng ta không sao tìm được tài liệu nguyên thủy, không thể
mời được các cổ nhân lên để hỏi, và dù có mời được thì chắc gì họ đã nói
thật. Vì vậy, chỉ còn dựa vào những ghi chép trong sách sử, đương nhiên là
“chính sử”. Nhưng ngay cả “chính sử” cũng có những chỗ không tin được.
Tam Quốc sử thoại của ngài Tư Miễn, một đại sư sử học, nhiều lần nhắc nhở,

không thể tin được hết những điều ghi chép trong Tam quốc chí, Hậu Hán
thư. Huống hồ Thục Hán của Lưu Bị lại chưa có quan chép sử. Những ghi
chép liên quan trong Tam quốc chí đều là những điều “mắt thấy tai nghe”
cộng với “lời đồn ngoài đường ngoài chợ”. Như vậy, chỉ còn biết trông vào
sự khảo chứng của các sử gia. Nhưng cách nhìn của các sử gia lại không nhất
trí. Như việc Thục Hán “nước không có sử, không có quan ghi sử”, nhà sử

học thời Đường Lưu Tri Cơ cho đó là lời miệt thị “sỉ nhục Gia Cát”. Rõ ràng
là, càng ngày càng khó hiểu. Vì vậy, chỉ có thể coi “hình tượng lịch sử” là
những điều ghi chép trong sử hoặc là hình tương do các sử gia chủ trương.
Và cũng phải nói rõ, dù là hình tượng, nhưng không phải chỉ có một, đang có
những tranh luận.

Loại diện mạo thứ hai là tác phẩm nghệ thuật, bao gồm tiểu thuyết, kịch,
chúng ta gọi là “hình tượng văn học”. Đây là loại do các nhà văn chủ trương
như Tam quốc diễn nghĩa và các loại Kịch Tam Quốc.

Một loại nữa là diện mạo trong lòng quần chúng, do trăm họ chủ trương,
gọi chung là “hình tượng dân gian” như các loại truyền thuyết dân gian và tập
tục dân gian, tín ngưỡng dân gian bao gồm cả những hình tượng trong con
mắt từng người. Thực ra thì trong con mắt mỗi chúng ta đều có hình tượng
một nhân vật lịch sử. Vì vậy, khi một vở kịch lịch sử ra đời, thường nghe mọi
người bàn luận “giống hay không giống”. Thực tình, chưa ai nhìn thấy nhân

vật lịch sử, nhưng vẫn cứ bàn “giống hay không giống”. Rõ ràng, trong tâm
lý từng người đều có sẵn một cuốn “sổ”.