Page 10 - Phẩm Tam Quốc

Để hình thành hình tượng văn học, hình tượng dân gian cần có một quá

trình lịch sử. Đại thể thì càng về sau càng không dựa vào ghi chép; ý thức chủ
quan, sự yêu ghét cá nhân ngày càng nhiều. Đương nhiên, sau khi có quan
điểm lịch sử khoa học lại có thể bàn theo cách khác. Như ở phần trên đã nói,
sự cảm nhận từ tác phẩm văn học nghệ thuật hơn hẳn từ trước tác sử học. Đầu
đường cuối ngõ người người truyền tin, và không thể xem thường lực lượng
này. Nhân sĩ dân gian không giống các sử gia, không cần “học hành nghiêm
cẩn”, không có áp lực nào, “muốn hát thì hát”. Điều đó vốn chẳng quan trọng

gì. Nhưng, như Lỗ Tấn từng nói: “Mặt đất vốn không có đường, người đi
nhiều sẽ thành đường”. Cũng vậy, một loại hình tượng, nếu có nhiều người
nói sẽ có thể từ “giả tượng” biến thành “chân tướng”.

Nói đến Gia Cát Lượng

Con người Gia Cát Lượng, ít ra cũng từ thời Tấn đã trở thành đối tượng
được nhiều người hâm mộ, mê lực tỏa ra khắp nơi, ẩn hiện như mây khói.
Thời đó có người tên là Quách Xung, có thể là người tin cậy của Gia Cát
Lượng, cảm thấy mọi người sùng bái Gia Cát Lượng như vậy là chưa đủ, mới

đưa ra “năm việc kín của Lượng mà người đời chưa nghe”, điều thứ ba trong
đó là không thành kế. Lúc chú thích Tam quốc chí, Bùi Tùng Chi đã bác bỏ
cả năm việc này. Căn cứ để bỏ không thành kế là: Lúc Gia Cát Lượng đóng
quân ở Dương Bình, Tư Mã Ý là đô đốc Kinh châu ở Uyển Thành, thì làm gì
có khả năng xuất hiện ở chiến trường Dương Bình, làm gì có cái gọi là không
thành kế?

Có điều, đây là câu chuyện rất hay, thế là Tam quốc diễn nghĩa nhắc đi
nhắc lại, kịch Tam Quốc diễn đi diễn lại, cái gọi là “Thất không trảm” (mất
Nhai Đình, không thành kế, chém Mã Tắc) được diễn đi diễn lại nhiều lần

không chán. Nhưng câu chuyện này không có thực, cũng không hợp lô-gíc.
Thứ nhất, Tư Mã Ý không dám tiến công, sợ trong thành có mai phục. Vậy,
phái một toán do thám, có được không? Thứ hai, Tư Mã Ý “quả có thấy Gia
Cát Lượng ngồi trên thành lầu, tươi cười rạng rỡ”, khoảng cách cũng không
xa lắm, vậy, nên chọn một thần xạ, bắn hạ Gia Cát Lượng xuống lầu, thực
hiện “bắt giặc bắt chúa trước”, có được không? Thứ ba, theo Quách Xung khi
đó Tư Mã Ý có hai mươi vạn quân, Gia Cát Lượng chỉ có một vạn; theo Tam
quốc diễn nghĩa, lúc đó Tư Mã Ý có mười lăm vạn quân, Gia Cát Lượng chỉ

có hai ngàn năm trăm người. Tóm lại địch đông ta ít. Vậy, vây ba ngày, vậy
mà không đánh, có được không? Làm gì đến đoạn phải quay đầu lui quân? Vì
vậy, Bùi Tùng Chi mới nói chắc rằng lời Quác Xung là sai. Bùi Tùng Chi