Page 113 - ภาษาไทย ม.ปลาย

ห น า | 113

ผังภูมิ

ตัวอยาง
มนัสไทยประณตไท นรินทรไทยมิทอถอน

มิผูกรักมิภักดิบร มิพึ่งบารมีบุญ

ถลันจวงทะลวงจ้ํา บุรุษนําอนงคหนุน

บุรุษรุกอนงครุน ประจญรวมประจัญบาญ
ฉันทยอเกียรติชาวนครราชสีมา

คณะและพยางค ภุชงคประยาฉันท บทหนึ่งมี 2 บาท แตละบาทมี 2 วรรค วรรคแรกและวรรค
หลังมีจํานวนคําเทากัน คือ มีวรรคละ 6 คํา รวม 2 วรรค เปน 12 คํา มากกวาอินทรวิเชียรฉันท เพียง 1 คํา

เทานั้น

สัมผัสบังคับเหมือนอินทรวิเชียรฉันท แตกําหนดครุ ลหุ ตางกันไปเล็กนอย
สัมผัส บังคับสัมผัสตามผังดังที่โยงไวใหดู จึงเห็นไดวาบังคับสัมผัสเหมือนอินทรวิเชียรฉันท

บางแหงกวีอาจใชสัมผัสอักษรได

ครุ-ลหุ มีการเรียน ครุ ลหุ ตามที่เขียนไวในผัง ถาจะดูเฉพาะ ลหุ ก็จะเห็นไดวาอยูที่คําที่ 1 และ

คําที่ 4 ทุกวรรค และเปนระเบียบเชนนี้ไมเปลี่ยนแปลง
5. ราย แบงเปน รายโบราณ รายสุขภาพ รายดั้นและรายยาว รายยาวที่เรารูจักดี คือ รายยาว มหา

เวสสันดรชาดก

รายยาว คือรายไมมีกําหนดจํานวนคําในวรรคหนึ่งๆ วรรคทุกวรรคในรายอาจมีจํานวนคํา

แตกตางกัน คือมากบางนอยบาง ใชแตงขึ้นเปนบทเทศน เชน รายยาวมหาเวสสันดรชาดกเปนตนและราย
ชนิดนี้ไมตองอาศัยคําประพันธชนิดอื่น เรื่องใดประพันธเปนรายยาว ก็ใหเปนรายยาวตลอดทั้งเรื่อง

ตัวอยาง อถ มหาสตฺโต ปางนั้นสมเด็จพระเวสสันดรอดุลดวงกษัตริย ตรัสทอดพระเนตรเห็น

พระอัครเรสถึงวิสัญญีภาพสลบลงวันนั้น พระทัยทาวเธอสําคัญวาพระนางเธอวางวาย จัดเอาวารีมาโสรจ
สรงลงที่พระอุระพระมัทรี หวังวาจะใหชุมชื่นฟนสมปฤดีคืนมา แหงนางพระยานั้นแล(รายยาวมหา

เวสสันดรชาดก กัณฑมัทรี)