Page 42 - ประมวลจริยธรรมข้าราชการตุลาการ

การอธิบายสันโดษในขั้นอรรถกถา

ยถาลาภสันโดษ คือ ยินดีตามที่ได เมื่อไดสิ่งใดก็ยินดีสิ่งนั้น และใชสอย
ไมปรารถนาสิ่งอื่นที่เกินไป มากไป หรือในทางที่ผิดที่เรียกวา ปรารถนาเปนบาป
ยถาพลสันโดษ คือ ความยินดีตามกําลัง ถาสิ่งที่ไดมาไมเหมาะสมแกกําลังของตน

เชน ไมเหมาะแกกําลังกาย เพราะปวยเปนไขจะบริโภคใชสอยไมสะดวกก็แลกเปลี่ยนกับสิ่งที่ตน
จะบริโภคใชสอยได หรือไมเหมาะสมแกกําลังประการอื่นก็แลกเปลี่ยนใหเหมาะสมแกกําลังของตน

ยถาสารุปปสันโดษ ยินดีตามสมควร ถาไดมาแลวเห็นวาไมเหมาะไมสมควรแกตน
เพราะเปนของดีเกินไป ก็สละใหแกผูที่สมควร แสวงหามาใชแตที่พอเหมาะพอควร หรือเพราะ
เปนสิ่งของที่ตนไมควรจะใชสอยดวยเหตุวาผิดวินัย (สําหรับบรรพชิต) หรือเกินฐานะ (สําหรับ

บุคคลทั่วไป) ก็ไมรับมาหรือสละไปเสีย แสวงหาใชสอยแตที่เหมาะที่ควรแกภาวะและฐานะ เปนตน
และขอนี้ยอมหมายถึงแสวงหาแตที่พอเหมาะพอควรดวย

สันโดษในความคิด คือ ระงับความคิดที่ฟุงซาน อยากไดโนนไดนี่ที่เกินไปมากไป
หรือที่อยากไดในทางผิดดังกลาว พอใจในการใชความคิดในการที่ถูกที่ควร
สันโดษในการแสวงหา คือ ยินดีแสวงหาแตสิ่งที่ควรจะได ที่จะพึงบริโภคใชสอยได

ตามกําลังของตน และที่สมควรแกภาวะฐานะเปนตน และในทางที่ถูกที่ควร
สันโดษในการรับ คือ รับแตที่ควรรับ และรับพอประมาณ มิใชวาเมื่อจะได หรือเมื่อ

มีผูจะใหก็รับทุกอยาง เพราะสิ่งที่จะไดเปนสิ่งที่มีโทษก็มี เปนสิ่งที่อาจเปนโทษเพราะรับ
เกินประมาณไปก็มี ทั้งบุคคลที่จะใหอาจมีความปรารถนาในทางไมชอบก็มี เชน ใหเพื่อหวัง
ผลตอบแทนที่ยิ่งกวาเมื่อรับแลวก็ตองทําธุรกิจใหเขาในทางที่ผิด ผูที่รักษาตนใหบริสุทธิ์

จะไมยอมรับอะไรของใครงาย ๆ จะตองพิจารณาวาเขาใหทําไม เพื่ออะไร ถารูสึกวาเปนการใหดวย
เจตนาที่ไมบริสุทธิ์ก็ไมยอมรับ ควรยินดีรับแตที่ควรรับ และแมที่ควรรับก็รับแตพอประมาณ ยอมเปน

เหตุใหพนมลทินโทษเพราะการรับ
สันโดษในการบริโภค คือ ยินดีรับบริโภคใชสอยสิ่งที่ไดมาดวยการพิจารณาใหรูถึง
ประโยชนที่ตองการ อันสิ่งที่ไดมานั้นจะตองเปนสิ่งที่ดีบาง ไมดีบาง และเมื่อเทียบกับคนอื่น ๆ แลว

ก็จะตองมียิ่งหยอนกวากันตามฐานะตาง ๆ เชน ฐานะแหงทรัพยที่จะซื้อหา ถาขาดสันโดษในขอนี้
ก็จะเกิดความปรารถนาอยากที่จะบริโภคใชสอยแตสิ่งที่ดี ๆ เชน อาหารที่ดี เครื่องนุงหมที่สวยงาม

ที่อยูอาศัยที่ผาสุกและงดงาม นอกจากนี้ยังตองการเครื่องบํารุงความสุข ความสะดวก เครื่องประดับ
ตกแตงตาง ๆ อีกไมมีที่สิ้นสุด”
(จากเรื่อง “สันโดษ” ในหนังสือชุด “รวมธรรมะ” ซึ่งพระราชทานเปนที่ระลึกใน

อภิลักขิตกาล สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเจริญพระชนมายุครบ ๘๔ พรรษา
พิมพที่อมรินทรการพิมพ, พ.ศ. ๒๕๒๗ ,หนา ๑ - ๘ และคําอธิบายเพิ่มเติมของสมเด็จ

พระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวัฑฺฒโน) วัดบวรนิเวศวิหาร
ทานผูเรียบเรียง ซึ่งความเรียงใหมนี้ ทานผูเรียบเรียงไดกรุณาตรวจแกอีกชั้นหนึ่งแลว)
(๔) ครองตนอยางเรียบงาย :

การครองตนอยางเรียบงายนั้น เปนการครองชีวิตแบบหนึ่ง ไมวาจะเปนคนยากดีมีจน
ประการใด เปนการครองตนแบบไมฟุงเฟอ ฟุมเฟอย หรูหรา หรือโออวด ความเปนอยูอยาง