Page 5 - جریان‌شناسی لیبرالیسم اسلامی

‫جریان لیبرالیســـم اســلامی‬ ‫‪3‬‬

‫مـی گرفـت‪ .‬بتدریـج در اواخـر ماه‌هـای منتهـی بـه پیـروزی‪ ،‬شـعار حکومـت اسـامی بـه جمهـوری‬
‫اسـامی تبدیـل شـد و محـوری تریـن شـعار مـردم شـعار «آزادی‪ ،‬اسـتقلال‪ ،‬جمهـوری اسـامی» و‬
‫یـا «بـه گفتـۀ خمینـی نظـام شاهنشـاهی نابـود بایـد گـردد‪ ،‬جمهـوری اسـامی ایجـاد بایـد گـردد»‬
‫بـود‪ .‬امـام خمینـی نیـز بـه صـورت مـوردی بویـژه در برخـی مصاحبـه هـا باخبرنـگاران خارجـی از‬
‫جمهـوری اسـامی بـه عنـوان نظـام مـورد انتظـار خـود نـام مـی بـرد امـا علـی رغـم ایـن مباحـث‪،‬‬
‫موضـوع تعییـن نـوع نظـام سیاسـی بـه صـورت جـدی بعـد از پیـروزی مطـرح و دیدگا‌ههـای مختلفـی‬

‫دربـارۀ آن ابـراز شـد‪.‬‬
‫در ایـن مقطـع برخـی از جریانـات سیاسـی خواسـتار عنـوان «جمهـوری» و یـا «جمهـوری دمکراتیک»‬
‫و برخـی دیگـر‪ ،‬از عنـوان جمهـوری دمکراتیـک اسـامی و یـا جمهـوری اسـامی حمایـت کـرده و‬
‫گـروه دیگـر «حکومـت اسـامی» را عنـوان مناسـبی بـرای دولـت انقـاب مـی دانسـتند کـه هـر‬
‫کـدام از ایـن عناویـن بالتبـع دارای معنـای خـاص خـود و متکـی بـر تفکـر سیاسـی خـاص بـود و هـر‬
‫یـک از ایـن جریانـات‪ ،‬آن تفکـر سیاسـی را مـد نظـر داشـتند‪ .‬امـام خمینـی در برخـی مصاحبـه هـای‬
‫خـود قبـل و بعـد از پیـروزی‪ ،‬از جمهـوری اسـامی بـه عنـوان نـوع حکومـت آتـی ایـران نـام بـرده‬
‫بـود‪ .‬وی اعـام کـرد کـه حکومـت پیشـنهادی ایشـان بـرای آینـدۀ کشـور «جمهـوری اسـامی»‬
‫اســت کــه بایــد بــه آرای عمومــی گذاشــته شــود و آن را «حکومــت جمهــوری‪ ،‬متکــی بــه آرای‬
‫عمومـی و اسـامی‪ ،‬متکـی بـه قانـون اسـام» تعریـف کـرد‪ 1.‬وی همچنیـن‪ ،‬چنیـن نظـام نوینـی را‬
‫مشـروط بـه تدویـن قانـون اساسـی مناسـب کـه «متکـی بـه قانـون اسـام اسـت» دانسـت‪2‬و تأکیـد‬
‫کـرد کـه «جمهـوری اسـامی متکـی بـه آرای عمومـی و قوانیـن اسـام برقـرار خواهیـم کـرد»‪ 3‬و‬
‫«جزئیـات نـوع جمهـوری و مسـائل مربـوط بـه آن را تعییـن خواهـد نمـود‪ 4».‬امـا دولـت موقـت از‬
‫موضـع اسـامگرایان لیبـرال در ‪ 57/11/30‬ناگهـان اعـام کـرد کـه در تعییـن همـه پرسـی بـرای‬
‫شـکل رژیـم‪ ،‬مـردم بایـد بـه ایـن سـؤال پاسـخ دهنـد کـه جمهـوری دمکراتیـک اسـامی آری یـا‬
‫نـه؟‪ 5‬حتـی عنـوان «جمهـوری دمکراتیـک اسـامی» در اساسـنامه مصـوب شـورای انقـاب کـه از‬
‫طـرف اعضـای شـورا تهیـه شـده بـود‪ ،‬نیـز بـرای نظـام آتـی در نظـر گرفتـه شـده بـود‪ 6.‬بـه دنبـال‬
‫ایـن موضـع نیروهـای لیبـرال و چـپ بشـدت مخالفـت خـود را بـا الگـوی تلفیقـی امـام خمینـی مطـرح‬
‫کردنـد‪.‬در ایـن بـاره حسـن نزیـه (عضـو نهضـت آزادی و رئیـس کانـون وکلا) طـی مصاحبـه ای بـا‬

‫صحیفۀ امام؛ ج ‪ ،5‬ص ‪1 .144‬‬
‫همان؛ ص ‪2 .181 ،144‬‬
‫همان؛ ص ‪3 .204‬‬
‫همان؛ ص ‪4 .256‬‬
‫کیهان؛ ‪ 30‬بهمن ‪5 .1357‬‬
‫صورت مذاکرات شورای انقلاب اسلامی؛ ج ‪ ،1‬اساسنامۀ مادۀ یک‪6 .‬‬