Page 10 - جریان‌شناسی لیبرالیسم اسلامی
P. 10
جریان لیبرالیســـم اســلامی
8
احتــرام بــه فــرد و فردیــت یکــی از اصــول مهــم لیبرالیســم اســت کــه آرمان‌هایــی چــون آزادی
سـخن ،آزادی مالکیـت خصوصـی ،آزادی دیـن و بالاخـره بـازار آزاد را بـه همـراه دارد؛ و بالاخـره نکتـه
چهـارم کـه مهمتریـن اصـل لیبرالیسـم کلاسـیک و شـیوۀ نگـرش آن بـه دولـت مـدرن اسـت و در
نقـد قدرت‌هـای خودسـرانه و محـدود کـردن حاکمیـت خلاصـه می‌شـود .فرامـوش نکنیـم کـه نقـد
بنجامـن کنسـتان از دموکراسـی آتنـی و از قـرارداد اجتماعـی روسـو بـه منزلـه تجلـی مـدرن آن در
ایـن فکـر خلاصـه م یشـود کـه لیبرالیسـم نـگاه خـود را از حضـور دائمـی در گسـتره همگانـی بـه
آزادی‌هـای فـردی در عرصـه خصوصـی معطـوف مـ یدارد.
طبیعـی اسـت کـه بـا چنیـن نگرشـی لیبرالیسـم خـود را مدافـع دموکراسـی بـا میانجـی و مخالـف
هرگونـه دموکراسـی مشـارکتی و یـا دخالـت بیـش ازانـدازۀ دولـت در امـور خصوصـی افـراد م یدانـد.
البتــه م یتــوان دولتمــردی لیبــرال بــود و بــه حقــوق اجتماعــی مــردم نیــز توجــه داشــت .ازایــن رو
لیبـرال بـودن الزامـ ًا بـه معنـی تبعیـض قائـل شـدن و زیـر پـا گذاشـتن یکایـک حقـوق مدنـی افـراد
جامعـه نیسـت .شـاید بـه همیـن دلیـل در سیاسـت آمریـکای شـمالی میـان لیبرالیسـم و محافظـه‌کاری
تفاوتـی اساسـی برقـرار اسـت.
لیبرالیسـم در آمریـکا یـا کانـادا را نوعـی «لیبرالیسـم اجتماعـی» نیـز می‌نامنـد کـه بـا آرما نهایـی
مترقـی مثـل New Dealفرانکلیـن روزولـت یـا حـق رأی بـرای سـیاهان آمریـکا در دوران جـان اف
کنـدی همـراه اسـت .جـان اف کنـدی در پاسـخ بـه ایـن پرسـش کـه «لیبـرال کیسـت؟» می‌گویـد:
«لیبـرال کسـی اسـت کـه بـه پیـش رو و نـه بـه پشـت سـرخود نـگاه می‌کنـد .او کسـی اسـت کـه از
اید‌ههــای جدیــد بــدون واکن شهــای ســفت وســخت اســتقبال می‌کنــد».
او کسـی اسـت کـه در مـورد رفـاه مـردم ،سـامت آنهـا ،مسـکن آنهـا ،تحصیـات آنهـا ،کار آنهـا،
حقـوق و آزاد یهـای مدنـی آنهـا دلسـوز اسـت .او کسـی اسـت کـه معتقـد اسـت م یتوانیـم فراسـوی
بن‌بسـ تها و سـوءظ نهایی کـه بـر سیاسـ تهایمان در خـارج از آمریـکا چنـگ انداختـه اسـت قـدم
برداریـم .اگـر ایـن معنـی «لیبـرال» بـودن اسـت پـس مـن افتخـار م یکنـم کـه لیبـرال هسـتم.
ایـن گفتـۀ کنـدی معـرف اصـول لیبرالیسـم آمریکایـی اسـت کـه انقـاب آمریـکا و اعلامیـۀ اسـتقلال
آنهــا را پایــه و اســاس قــرار م یدهــد .درحالیکــه لیبرالیســم فرانســوی بــر مبنــای آرمان‌هــای
جمهور یخواهــی انقــاب فرانســه قرارگرفتــه اســت .در یــک کلمــه ،لیبرالیســم آمریکایــی خــود را
دنبالــه‌رو آرمان‌هایــی چــون آزادی فــردی و برابــری سیاســی و اصــل نمایندگــی م یدانــد درحالیکــه
لیبرالیســم فرانســوی بــر مفهــوم اراده مردمــی ،جامعــه سیاســی و حقــوق اقتصــادی مــردم تأکیــد
بیشــتری دارد.
